تعيين حريم آثار هنري در فضاهاي عمومي شهر تهران
مقدمه:
با توجه به جايگاه هنر در شكل‌گيري هويت شهر و ميزان تأثيرگذاري آثار هنري خلق شده در ارتقاء كيفيت فضاي شهري و با استناد به بند چهارم و پنجم ماده هفتاد و نهم (79) مصوبه «برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران» ـ ابلاغي به شماره
160/2520/32061 مورخ 1397/11/02 و به منظور تعيين فرآيندهاي شفاف حفظ و نگهداري از آثار هنري از جمله مجسمه‌ها، آثار حجمي و ديوارنگاره‌هاي واجد ارزش در شهر و كنترل كليۀ عوامل آسيب‌رسان به اثر هنري با منشأهاي مختلف به لحاظ نوع (منشأ طبيعي، اجتماعي، كالبدي، اقتصادي و امثالهم)، جلوگيري از آشفتگي‌هاي بصري منتج از اقدامات محيطي سليقه‌اي از سوي شهرداري‌ها و با هدف حفظ ارزش‌هاي اثر، حفظ حقوق معنوي هنرمند خالق، ارتقاء فرهنگي و سطح سواد بصري شهروندان و هم‌چنين ارتقاء دسترس‌پذيري هنر براي عموم، تعيين حريم براي آثار هنري واجد ارزش در شهر با دو رويكرد حفاظت فيزيكي و حفاظت منظري اثر ضرورت دارد.
ماده يكم (1)- تعاريف:
الف ـ اثر هنري در شهر: منظور از اثر هنري ارزشمند اثري است كه واجد ارزش براي نمايش در فضاهاي عمومي شهر باشد. مرجع تشخيص اثر و تعيين حريم اثر، كميته فني موضوع ماده دوم (2) اين مصوبه است.
ب ـ حريم حفاظتي- فيزيكي: اين حريم براي پيشگيري از آسيب‌هاي فيزيكي اثر تعيين مي‌شود و با توجه به وضعيت فيزيكي و مخاطرات محتمل براي آن قابل تغيير است. در اين حريم فعاليت‌ها و اقدامات آسيب‌رسان به اثر و ضوابط خاص آنها برشمرده مي‌شود.
پ -حريم حفاظتي- منظري: اين حريم براي حفظ و ارتقاي پيوند بصري شهروند با اثر و بستر طبيعي و مصنوع پيرامون آن و با هدف پيشگيري از هرگونه گسست در چشم‌انداز تدوين مي‌گردد.
ماده دوم (۲)(جوابيه 1399/04/31):
شهرداري تهران به عنوان متولي حفظ و نگهداري از آثار هنري شهر ملزم به تشكيل كميته فني نظارت، ارزش گذاري و تعيين حريم آثار هنري در فضاهاي عمومي شهر تهران در چارچوب اسناد فرادست و قوانين موضوعه با شرح وظايف ذيل است:
۱- تعيين حريم حفاظتي آثار هنري شهر تهران
۲- ارزيابي ارزش آثار هنري موجود در عرصه هاي عمومي شهر با هدف تعيين حريم
٣- نظارت بر تهيه شناسنامه تمامي آثار هنري واجد ارزش در فضاهاي عمومي شهر
۴- نظارت بر تهيه و اجراي طرح‌هاي حفاظت از آثار هنري واجد ارزش در عرصه‌هاي عمومي شهر
۵- نظارت بر تهيه و تأييد دستورالعمل‌ها و آيين‌نامه‌هاي مربوط به حفظ و نگهداري، تغييرات، ارزش‌گذاري و تعيين حريم آثار هنري
۶- تصميم‌گيري در خصوص تغييرات و جابجايي آثار هنري
۷- بررسي و تأييد مطالعات آثار هنر شهري واجد ارزش ثبتي جهت پيگيري فرآيند ثبت در فهرست آثار ملي كشور
۸- ارائه گزارش دوره اي از عملكرد كميته در راستاي نظارت، ارزش‌گذاري و تعيين حريم آثار
تبصره يكم (1):
كميته فني نظارت، ارزش‌گذاري و تعيين حريم آثار هنري در فضاهاي عمومي شهر تهران با اعضاي زير تشكيل مي‌گردد:
1- مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران -عضو و رئيس كميته
2- مدير كل معماري و ساختمان معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران
3- معاون سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران
4- معاون اداره‌كل تدوين قوانين و امور شوراي شهرداري تهران
5- دو نفر نماينده انجمن‌‌هاي صنفي و تشكل‌هاي هنري مرتبط به معرفي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
6- يك نفر از اساتيد دانشگاهي– عضو هيئت علمي دانشگاه (متخصص هنر شهري) به پيشنهاد فرهنگستان هنر
7- يك نفر نماينده با معرفي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي
8- يك نفر نماينده از طرف شورا به انتخاب كميسيون مشترك فرهنگي و اجتماعي، كميسيون شهرسازي و معماري، كميسيون نظارت و حقوقي شوراي اسلامي شهر تهران (به عنوان ناظر)
تبصره دوم (2):
محل دبيرخانه كميته در سازمان زيباسازي شهر تهران مي‌باشد.
تبصره سوم (3):
بنا به ضرورت از كارشناسان و نمايندگان ساير حوزه‌ها دعوت به عمل آيد تا از نظرات آنها بدون حق رأي استفاده شود.
ماده سوم (3):
شهرداري تهران مكلف است با همكاري ساير مراجع ذيربط ظرف مدت حداكثر سه (3) ماه از ابلاغ اين مصوبه، نسبت به شناسنامه‌دار كردن تمامي آثار شاخص هنري در فضاهاي عمومي شهر، با توجه به ارزش‌هاي آنها و شناسايي عوامل آسيب‌رسان (انساني و طبيعي) اقدام و بانك اطلاعات آنها را مشتمل بر اطلاعات توصيفي هر اثر و اطلاعات مكاني (gis) تهيه نمايد.
تبصره:
شناسنامه حفاظتي آثار هنري زير نظر كميته فني موضوع ماده دوم (2) اين مصوبه و مبتني بر مطالعات ميداني و داده‌هاي حاصل از آن تهيه گردد.
ماده چهارم(4):
شهرداري تهران مكلف است با همكاري ساير مراجع ذيربط حداكثر ظرف مدت سه (3) ماه از ابلاغ اين مصوبه، دستورالعمل جامع حفظ و نگهداري آثار و پيشگيري از خسارت‌هاي بالفعل و بالقوه به تماميت اثر، با رويكرد ايجابي و سلبي و با توجه به ماهيت آثار، زمينه و موقعيت مكاني و تمامي مؤلفه‌هاي كاربردي و تأثيرگذار بر حريم مانند تهديدات و ارزش‌هاي ملموس و ناملموس و هم‌چنين تعيين حريم فيزيكي و منظري آثار هنري و ايجاد سيستم كنترلي مناسب حوزه حريم آنها را با رعايت موارد ذيل اقدام و به شوراي اسلامي شهر تهران ارائه نمايد.
1-خطوط حريم بايد تمامي منابع فرهنگي حوزۀ بلافصل اثر را در برداشته باشد.
2-با توجه به تفاوت زمينه‌هاي اجتماعي-اقتصادي، فرهنگي و مديريتي آثار هنري شهر و زمينه‌اي كه در آن قرار گرفته‌اند، لازم است تعيين حريم با درنظر گرفتن ويژگي‌هاي خاص هر اثر صورت گرفته و يك رويكرد واحد تعريف نشود.
ماده پنجم (5):
به منظور جلوگيري از آسيب‌هاي فني و تكنيكي به آثار هنري، شهرداري تهران موظف است تا سازوكار لازم براي هماهنگي با پديدآورنده اثر هنري ارزشمند در هرگونه تغييرات تأثيرگذار اعم از تغييرات فيزيكي (تعمير) و مكاني (جابه‌جايي) را فراهم و آئين‌نامه مربوطه را تهيه و ابلاغ نمايد.
تبصره يكم (1):
در صورتي كه هنرمند خالق در قيد حيات نبوده و يا در دسترس نباشد با رأي كميته فني نسبت به تغييرات و جابه‌جايي اقدام شود.
تبصره دوم (2):
شهرداري تهران مكلف است با هماهنگي نهادهاي ذيربط و تأييد كميته فني، ظرف مدت شش (6) ماه از ابلاغ اين مصوبه، نسبت به جابه‌جايي آثار ارزشمندي كه در موقعيت مكاني نامناسبي قرار دارند اقدام نمايد.
ماده ششم (6):
شهرداري تهران مكلف است پس از مطالعه و بررسي كارشناسي، آثار واجد ارزش ثبت را به شوراي ثبت آثار ملي در «وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي» براي ثبت در فهرست آثار ملي كشور معرفي و اقدام نمايد.
ماده هفتم (7):
شهرداري تهران مكلف است گزارش عملكرد اين مصوبه را در دوره‌هاي شش (6) ماهه به شوراي اسلامي شهر تهران ارائه نمايد.
