برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران بر مبناي تحقق عدالت شهري 1404- 1401(
)
) پیوست‌های این مصوبه شامل مبانی، احکام و جداول در قسمت تصاویر قابل مشاهده است.
ماده واحده:
شهرداري تهران موظف است به منظور نيل به چشمانداز شهر تهران، حركت به سوي تحقق عدالت شهري، با اتخاذ راهبردهاي تحول و پيشرفت مبتني بر اصول حاكم در پنج فصل ذيل، نسبت به اجراي 144 حكم و تبصره‌هاي مربوطه در 21 بخش تعبيه شده، اقدام نمايد.
فصل يكم: حمل و نقل و ترافيك
فصل دوم: محيط زيست و آلودگي هوا
فصل سوم: ايمني شهري و بافت فرسوده
فصل چهارم: مسائل فرهنگي و اجتماعي
فصل پنجم: هوشمندسازي و بهبود مديريت
اين سند در سطح راهبردي و عملياتي با تعريف شاخص‌هاي سنجه‌پذير به عنوان ملاك عمل شهرداري تهران از سال 1401 تا سال 1404 بوده و در جلسات رسمي صد و بيست و يكم و صد و بيست و دوم و صد و سي و چهارم شوراي اسلامي شهر تهران (دوره ششم) منعقده در تاريخ‌هاي بيست و پنجم و بيست و هفتم دي ماه و شانزدهم اسفندماه سال 1401 به تصويب رسيد.
شهرداري تهران موظف است به منظور نيل به چشمانداز شهر تهران، حركت به سوي تحقق عدالت شهري، با اتخاذ راهبردهاي تحول و پيشرفت مبتني بر اصول حاكم در پنج فصل ذيل، نسبت به اجراي 144 حكم و تبصره‌هاي مربوطه در 21 بخش تعبيه شده، اقدام نمايد.
فصل يكم: حمل و نقل و ترافيك
فصل دوم: محيط زيست و آلودگي هوا
فصل سوم: ايمني شهري و بافت فرسوده
فصل چهارم: مسائل فرهنگي و اجتماعي
فصل پنجم: هوشمندسازي و بهبود مديريت
اين سند در سطح راهبردي و عملياتي با تعريف شاخص‌هاي سنجه‌پذير به عنوان ملاك عمل شهرداري تهران از سال 1401 تا سال 1404 بوده و در جلسات رسمي صد و بيست و يكم و صد و بيست و دوم و صد و سي و چهارم شوراي اسلامي شهر تهران (دوره ششم) منعقده در تاريخ‌هاي بيست و پنجم و بيست و هفتم دي ماه و شانزدهم اسفندماه سال 1401 به تصويب رسيد.
تبصره:
چنانچه در صورت ضرورت، هر يك از احكام اين برنامه نياز به اصلاح يا تغيير داشته باشد پس از ارائه طرح يا لايحه مربوطه مستلزم رأي موافق دو سوم اعضاي حاضر در جلسه در زمان رأي‌گيري مي‌باشد.
چنانچه در صورت ضرورت، هر يك از احكام اين برنامه نياز به اصلاح يا تغيير داشته باشد پس از ارائه طرح يا لايحه مربوطه مستلزم رأي موافق دو سوم اعضاي حاضر در جلسه در زمان رأي‌گيري مي‌باشد.
موضوع:
1 - مباني نظري
2 - اسناد فرادست و چشمانداز
3 – اركان جهت‌ساز
4 – راهبردهاي تحول و پيشرفت شهري
5 – اصول حاكم بر تدوين برنامه
6 – موضوعات پنج‌گانه برنامه
فصل يكم - حمل و نقل و ترافيك
فصل دوم - محيط زيست و آلودگي هوا
فصل سوم - ايمني شهري و بافت فرسوده
فصل چهارم - مسائل فرهنگي و اجتماعي
فصل پنجم - هوشمندسازي و بهبود مديريت
7 – برآورد منابع و مصارف برنامه
8 – نظارت و پايش
9 – اجتماعي‌سازي برنامه
«برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران بر مبناي تحقق عدالت شهري
1401 - 1404»
1401 - 1404»
در شهر اسلامي، عدالت در تقسيم خدمات شهري، تأمين آرامش روحي و امنيت معنوي، ظهور و اعتلاي مظاهر اسلامي و انقلابي، عمران و آبادي و زيبايي، حفظ طبيعت و فضاي طبيعي، همه با هم بايد مورد توجه قرار گيرد.
(مقام معظم رهبري 1378/08/02)
(مقام معظم رهبري 1378/08/02)
1- مباني نظري
بنيان‌هاي اعتقادي طرح‌واره چشمانداز 1410 شهرداري تهران در قالب مباني، باورها و ارزش‌ها ترسيم مي‌گردد. در اين طرح‌واره، مباني انسان‌شناختي توحيدي مبتني بر رابطه انسان با خدا، انسان با خود، جامعه و محيط پيراموني در ادبيات متناسب با اداره شهر و جامعه تفسير گرديده كه نگرش بنيادين مديريت شهري را به اين مفاهيم نشان مي‌دهد. بر اين اساس بنيان‌هاي اعتقادي آن‌گونه است كه انسان "بنده خدا و خليفه او در ماسوي اﷲ" بوده و در قبال خويش موظف به "مجاهدت در خودسازي و حركت به سمت انسان كامل" است. انسان مطلوب در يك شهر الگو، در جامعه مترصد "قيام براي اصلاح و مسئوليت‌پذيري در حركت به سمت جامعه مهدوي" بوده و "طبيعت و محيط پيراموني امانتي در دست انسان" است.
ارزش‌هاي ايماني و اعتقادي كه همراه با هر اقدام و برنامه‌اي در اداره شهر تسري مي‌يابند و جلوه آن‌ها در اداره شهر اميد و نشاط را چه در ميان مديران و چه در ميان مردم جاري مي‌كند آموزه‌ها و گزاره‌هايي است كه با نام بلندآوازه جمهوري اسلامي عجين است. "معنويت"، "عدالت"، "آزادي"، "استقلال" و "پيشرفت" ارزش‌هاي هميشگي حكمراني در جمهوري اسلامي و سرلوحه همه برنامه‌ريزي‌ها و اقدامات مديران شهر تهران است.
همان‌طور كه ذكر شد در تدوين اين شاكله معرفتي، علاوه بر بيان مباني انسان‌شناختي و ارزش‌هاي كليدي، باورهاي اصلي نيز بيان مي‌گردند. "ولايتمداري"، "مردم‌سالاري ديني"، "تعاون و ايثار"، "مسئوليت‌پذيري، نوآوري و تحول‌خواهي" مؤلفه‌هاي اصلي در تدوين باورهاي بنيادين اداره شهر به حساب مي‌آيند و پايه ديگر بنيان‌هاي اعتقادي مديران شهر را تشكيل مي‌دهد.
بنيان‌هاي اعتقادي طرح‌واره چشمانداز 1410 شهرداري تهران در قالب مباني، باورها و ارزش‌ها ترسيم مي‌گردد. در اين طرح‌واره، مباني انسان‌شناختي توحيدي مبتني بر رابطه انسان با خدا، انسان با خود، جامعه و محيط پيراموني در ادبيات متناسب با اداره شهر و جامعه تفسير گرديده كه نگرش بنيادين مديريت شهري را به اين مفاهيم نشان مي‌دهد. بر اين اساس بنيان‌هاي اعتقادي آن‌گونه است كه انسان "بنده خدا و خليفه او در ماسوي اﷲ" بوده و در قبال خويش موظف به "مجاهدت در خودسازي و حركت به سمت انسان كامل" است. انسان مطلوب در يك شهر الگو، در جامعه مترصد "قيام براي اصلاح و مسئوليت‌پذيري در حركت به سمت جامعه مهدوي" بوده و "طبيعت و محيط پيراموني امانتي در دست انسان" است.
ارزش‌هاي ايماني و اعتقادي كه همراه با هر اقدام و برنامه‌اي در اداره شهر تسري مي‌يابند و جلوه آن‌ها در اداره شهر اميد و نشاط را چه در ميان مديران و چه در ميان مردم جاري مي‌كند آموزه‌ها و گزاره‌هايي است كه با نام بلندآوازه جمهوري اسلامي عجين است. "معنويت"، "عدالت"، "آزادي"، "استقلال" و "پيشرفت" ارزش‌هاي هميشگي حكمراني در جمهوري اسلامي و سرلوحه همه برنامه‌ريزي‌ها و اقدامات مديران شهر تهران است.
همان‌طور كه ذكر شد در تدوين اين شاكله معرفتي، علاوه بر بيان مباني انسان‌شناختي و ارزش‌هاي كليدي، باورهاي اصلي نيز بيان مي‌گردند. "ولايتمداري"، "مردم‌سالاري ديني"، "تعاون و ايثار"، "مسئوليت‌پذيري، نوآوري و تحول‌خواهي" مؤلفه‌هاي اصلي در تدوين باورهاي بنيادين اداره شهر به حساب مي‌آيند و پايه ديگر بنيان‌هاي اعتقادي مديران شهر را تشكيل مي‌دهد.
2- اسناد فرادست و چشمانداز
برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران (1404-1401) با عنايت به اسناد بالادستي شامل؛ سياست‌هاي كلي نظام ـ ابلاغي مقام معظم رهبري مدظله العالي در سال 1385، بيانيه گام دوم انقلاب در سال 1397، سند ملي آمايش سرزمين مصوب شورايعالي آمايش سرزمين مورخ 1399/12/11 ويرايش نهايي فروردين 1400، سياست‌هاي كلي اقتصاد مقاومتي، طرح چشمانداز بيست‌ساله شهر تهران، قانون شهرداري‌ها مصوب سال 1334 با اصلاحات و الحاقات بعدي آن، قانون تشكيلات، وظايف و انتخابات شوراهاي اسلامي كشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375/3/1 با اصلاحات و الحاقات بعدي آن، طرح جامع شهر تهران مصوب سال 1386 شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و ساير اسناد و قوانين و مصوبات شوراي اسلامي شهر تهران تدوين گرديده است.
چشمانداز برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران 1404-1401 شهرداري تهران، منطبق بر چشمانداز طرح جامع شهر تهران به شرح ذيل مي‌باشد:
برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران (1404-1401) با عنايت به اسناد بالادستي شامل؛ سياست‌هاي كلي نظام ـ ابلاغي مقام معظم رهبري مدظله العالي در سال 1385، بيانيه گام دوم انقلاب در سال 1397، سند ملي آمايش سرزمين مصوب شورايعالي آمايش سرزمين مورخ 1399/12/11 ويرايش نهايي فروردين 1400، سياست‌هاي كلي اقتصاد مقاومتي، طرح چشمانداز بيست‌ساله شهر تهران، قانون شهرداري‌ها مصوب سال 1334 با اصلاحات و الحاقات بعدي آن، قانون تشكيلات، وظايف و انتخابات شوراهاي اسلامي كشور و انتخاب شهرداران مصوب سال 1375/3/1 با اصلاحات و الحاقات بعدي آن، طرح جامع شهر تهران مصوب سال 1386 شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و ساير اسناد و قوانين و مصوبات شوراي اسلامي شهر تهران تدوين گرديده است.
چشمانداز برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران 1404-1401 شهرداري تهران، منطبق بر چشمانداز طرح جامع شهر تهران به شرح ذيل مي‌باشد:
1) تهران؛ شهري با اصالت و هويت ايراني اسلامي (شهري كه براي رشد و تعالي انسان و حيات طيبه، سامان مي‌يابد)
2) تهران؛ شهري دانش‌پايه، هوشمند و جهاني
3) تهران؛ شهري سرسبز و زيبا، شاداب و سرزنده با فضاهاي عمومي متنوع و گسترده
4) تهران؛ شهري امن و مقاوم در برابر انواع آسيب‌ها و مقاوم در برابر مخاطرات و سوانح
5) تهران؛ شهري پايدار و منسجم با ساختاري مناسب براي سكونت، فعاليت و فراغت
6) تهران؛ شهري روان با رفاه عمومي و زيرساخت‌هاي مناسب، همراه با تعديل نابرابري‌ها و تأمين عادلانه كليه حقوق شهروندي
7) تهران؛ كلانشهري با عملكردهاي ملي و جهاني و با اقتصادي مدرن و مركزيت امور فرهنگي - پژوهشي و سياسي در سطح كشور و حداقل يكي از سه شهر مهم و برتر منطقه آسياي جنوب غربي
3- اركان جهت‌ساز
براي فراهم‌آوردن ترجمان مباني و بنيان‌هاي اعتقادي تبيين‌شده، بايد زمينه تبديل اين انديشه‌ها به كاركردهاي واقعي و ملموس را در مديريت شهري فراهم نمود.
تحقق عدالت شهري مي‌تواند به عنوان دال مركزي اين برنامه، مبدل بنيان‌هاي اعتقادي و انديشه‌ها در تحولات، رويكردها و برنامه‌ريزي‌هاي شهري باشد. عدالت شهري در وجوه ذيل، عينيت مي يابد:
- عدالت شهري به مثابه ترجيح حقوق عمومي شهروندان بر منافع خصوصي
- عدالت شهري به مثابه حفظ كرامت انساني و ارائه خدمات بي‌منت به شهروندان
- عدالت شهري به مثابه دسترسي برابر به فرصت‌ها و امكانات شهري
- عدالت شهري به مثابه توجه ويژه به بازآفريني و تأمين سرانه‌هاي شهري در مناطق جنوبي و محلات كم‌برخوردار
- عدالت شهري به مثابه توجه ويژه به اقشار كم‌توان و نيازمند حمايت مضاعف در مسير رشد و بالندگي
- عدالت شهري به مثابه پاسداشت و صيانت از نعمت‌هاي الهي در محيط زيست و حفظ حقوق آيندگان
به منظور تحقق اركان جهت‌ساز، لازم است مديريت شهري با اتخاد راهبردهاي تحول و پيشرفت شهري مبتني بر اصول حاكم بر برنامه با ايجاد چهار تحول "درون‌زا"، "نرم‌افزاري و روحي"، "سختافزاري و كالبدي" و "فناورانه و دانش‌بنيان"، زمينه دستيابي به "مديريت شهري الگو"، "شهروند الگو"، "شهر الگو" و"شهر هوشمند" را فراهم نمايد.
تحقق تحولات چهارگانه، نتايج ذيل را به همراه خواهد داشت:
براي فراهم‌آوردن ترجمان مباني و بنيان‌هاي اعتقادي تبيين‌شده، بايد زمينه تبديل اين انديشه‌ها به كاركردهاي واقعي و ملموس را در مديريت شهري فراهم نمود.
تحقق عدالت شهري مي‌تواند به عنوان دال مركزي اين برنامه، مبدل بنيان‌هاي اعتقادي و انديشه‌ها در تحولات، رويكردها و برنامه‌ريزي‌هاي شهري باشد. عدالت شهري در وجوه ذيل، عينيت مي يابد:
- عدالت شهري به مثابه ترجيح حقوق عمومي شهروندان بر منافع خصوصي
- عدالت شهري به مثابه حفظ كرامت انساني و ارائه خدمات بي‌منت به شهروندان
- عدالت شهري به مثابه دسترسي برابر به فرصت‌ها و امكانات شهري
- عدالت شهري به مثابه توجه ويژه به بازآفريني و تأمين سرانه‌هاي شهري در مناطق جنوبي و محلات كم‌برخوردار
- عدالت شهري به مثابه توجه ويژه به اقشار كم‌توان و نيازمند حمايت مضاعف در مسير رشد و بالندگي
- عدالت شهري به مثابه پاسداشت و صيانت از نعمت‌هاي الهي در محيط زيست و حفظ حقوق آيندگان
به منظور تحقق اركان جهت‌ساز، لازم است مديريت شهري با اتخاد راهبردهاي تحول و پيشرفت شهري مبتني بر اصول حاكم بر برنامه با ايجاد چهار تحول "درون‌زا"، "نرم‌افزاري و روحي"، "سختافزاري و كالبدي" و "فناورانه و دانش‌بنيان"، زمينه دستيابي به "مديريت شهري الگو"، "شهروند الگو"، "شهر الگو" و"شهر هوشمند" را فراهم نمايد.
تحقق تحولات چهارگانه، نتايج ذيل را به همراه خواهد داشت:
4 – راهبردهاي تحول و پيشرفت شهري
به منظور تحقق تحولات مذكور، اتخاذ راهبردهاي ذيل ضروري است:
به منظور تحقق تحولات مذكور، اتخاذ راهبردهاي ذيل ضروري است:
5- اصول حاكم بر تدوين برنامه
تحقق تحولات اين برنامه مستلزم تدوين و اجراي برنامه‌هاي دقيق بوده كه از يك طرف بتواند مسائل كليدي پيش روي مديريت شهري را به‌خوبي شناسايي نموده و از طرف ديگر، راهكارهاي مواجهه با اين مسائل را در امتداد مسير تحول و پيشرفت شهر تبيين و با توجه به ميزان منابع در اختيار اولويت‌بندي نمايد.
شهر تهران تاكنون شاهد تدوين، تصويب و اجراي برنامه‌هاي پنج‌ساله اول، دوم و سوم توسعه بوده كه با تعمق در اين برنامه‌هاي ميان‌مدت مي‌توان نقاط قوت، ضعف، سير تحول و پيشرفت مديريت شهري را به شكل ملموسي مشاهده نمود. آسيب‌شناسي سه برنامه قبلي به منظور بهره‌گيري از تجارب گذشته و ارزيابي ميزان موفقيت آن‌ها، به عنوان نخستين گام در تدوين برنامه چهارم در دستور كار قرار گرفت.
با عنايت به احصاء دلايل عدم تحقق مطلوب برنامه‌هاي مذكور، اكنون در تدوين برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران ويژگي‌هاي بارز ذيل مدنظر قرار گرفته است:
• نگاه مسئله‌محور، تمركز منابع در جهت حل مسائل كليدي شهر، پرهيز از كلي‌گويي و احكام متكثر
• انطباق برنامه‌هاي ميان‌مدت با دوره هاي تصدي مديريت شهري
• برآورد منابع لازم و مصارف براي تحقق برنامه
• واقع‌گرايي در زمان‌بندي اجراي احكام و توزيع آن‌ها در برنامه و بودجه ساليانه
• تعريف شاخص‌هاي كمي متناظر با اهداف برنامه
• توجه به خروجي‌ها، آثار و پيامدهاي برنامه
• حاكميت نگاه مديريتي مشاركت‌محور با تكيه بر توانمندي‌هاي مشترك شهرداري با ذينفعان
• ارتباط مستقيم و انسجام معنادار ميان اركان برنامه
تحقق تحولات اين برنامه مستلزم تدوين و اجراي برنامه‌هاي دقيق بوده كه از يك طرف بتواند مسائل كليدي پيش روي مديريت شهري را به‌خوبي شناسايي نموده و از طرف ديگر، راهكارهاي مواجهه با اين مسائل را در امتداد مسير تحول و پيشرفت شهر تبيين و با توجه به ميزان منابع در اختيار اولويت‌بندي نمايد.
شهر تهران تاكنون شاهد تدوين، تصويب و اجراي برنامه‌هاي پنج‌ساله اول، دوم و سوم توسعه بوده كه با تعمق در اين برنامه‌هاي ميان‌مدت مي‌توان نقاط قوت، ضعف، سير تحول و پيشرفت مديريت شهري را به شكل ملموسي مشاهده نمود. آسيب‌شناسي سه برنامه قبلي به منظور بهره‌گيري از تجارب گذشته و ارزيابي ميزان موفقيت آن‌ها، به عنوان نخستين گام در تدوين برنامه چهارم در دستور كار قرار گرفت.
با عنايت به احصاء دلايل عدم تحقق مطلوب برنامه‌هاي مذكور، اكنون در تدوين برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران ويژگي‌هاي بارز ذيل مدنظر قرار گرفته است:
• نگاه مسئله‌محور، تمركز منابع در جهت حل مسائل كليدي شهر، پرهيز از كلي‌گويي و احكام متكثر
• انطباق برنامه‌هاي ميان‌مدت با دوره هاي تصدي مديريت شهري
• برآورد منابع لازم و مصارف براي تحقق برنامه
• واقع‌گرايي در زمان‌بندي اجراي احكام و توزيع آن‌ها در برنامه و بودجه ساليانه
• تعريف شاخص‌هاي كمي متناظر با اهداف برنامه
• توجه به خروجي‌ها، آثار و پيامدهاي برنامه
• حاكميت نگاه مديريتي مشاركت‌محور با تكيه بر توانمندي‌هاي مشترك شهرداري با ذينفعان
• ارتباط مستقيم و انسجام معنادار ميان اركان برنامه
6 - موضوعات پنج‌گانه برنامه
شهر تهران داراي معضلات عديده‌اي در خصوص مسائل اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، حمل و نقل و ترافيك، آلودگي هوا، مسائل زيست‌محيطي، بافت فرسوده و ساير موارد مي‌باشد. مرتفع نمودن برخي از اين مشكلات جزء وظايف مستمر و متداول بوده و در برنامه و بودجه ساليانه شهرداري تهران مورد توجه قرار مي‌گيرد.
با توجه به محدود بودن منابع، برنامه چهارم با هدف تحقق عدالت شهري و با رويكرد مسأله‌محور، به دنبال آن است كه با اجتناب از پراكنده‌گويي، منابع محدود و توان مديريت شهري را در راستاي حل عارضه‌هاي اصلي و مشكلات بارز شهر تهران كه مورد مطالبه و خواست شهروندان است، متمركز نمايد. طبيعتاً حل همه اين مسائل صرفاً در توان شهرداري تهران نيست و نيازمند همكاري ساير نهادها و ارگان‌هاي ذيربط به‌ويژه در موضوعاتي نظير؛ كاهش آلودگي هوا، توسعه حمل و نقل عمومي و ارتقاي محيط زيست شهري است.
توزيع احكام در فصول پنج‌گانه و ساير بندهاي برنامه، مطابق با جدول ذيل مي‌باشد:
شهر تهران داراي معضلات عديده‌اي در خصوص مسائل اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، حمل و نقل و ترافيك، آلودگي هوا، مسائل زيست‌محيطي، بافت فرسوده و ساير موارد مي‌باشد. مرتفع نمودن برخي از اين مشكلات جزء وظايف مستمر و متداول بوده و در برنامه و بودجه ساليانه شهرداري تهران مورد توجه قرار مي‌گيرد.
با توجه به محدود بودن منابع، برنامه چهارم با هدف تحقق عدالت شهري و با رويكرد مسأله‌محور، به دنبال آن است كه با اجتناب از پراكنده‌گويي، منابع محدود و توان مديريت شهري را در راستاي حل عارضه‌هاي اصلي و مشكلات بارز شهر تهران كه مورد مطالبه و خواست شهروندان است، متمركز نمايد. طبيعتاً حل همه اين مسائل صرفاً در توان شهرداري تهران نيست و نيازمند همكاري ساير نهادها و ارگان‌هاي ذيربط به‌ويژه در موضوعاتي نظير؛ كاهش آلودگي هوا، توسعه حمل و نقل عمومي و ارتقاي محيط زيست شهري است.
توزيع احكام در فصول پنج‌گانه و ساير بندهاي برنامه، مطابق با جدول ذيل مي‌باشد:
فصل يكم (1) - حمل و نقل و ترافيك
الف - شرح وضعيت موجود
در حال حاضر سيستم‌هاي حمل و نقل عمومي شامل مترو، اتوبوس و با احتساب تاكسي تنها 32 درصد از سهم سفرهاي درون‌شهري را برعهده دارند. بر اساس طرح جامع حمل و نقل شهر تهران اين سهم بايد به 75 درصد ارتقاء يابد. از دلايل مهم كاهش سهم حمل و نقل عمومي مي‌توان به عدم سهولت و دسترسي، عدم پوشش و توزيع متوازن شهري، فقدان وجود پايانه‌هاي حمل و نقل تركيبي [1]، كيفيت و كميت نامناسب ناوگان و عدم توسعه هوشمندسازي در ارائه خدمات اشاره نمود.
شيوع بيماري كرونا و تغيير رفتار شهروندان ناشي از آن طي دو سال اخير نيز از دلايل ديگر كاهش استفاده از سيستم‌هاي حمل ونقل عمومي است. به طور متوسط هدررفت حداقل يك ساعت از وقت روزانه شهروندان در ترافيك و بروز تنش‌هاي عصبي و رواني فزاينده، نمايانگر اوضاع آشفته ترافيكي و وضعيت نابسامان حمل و نقل درون‌شهري است كه همواره اصلاح اين شرايط در صدر مطالبات شهروندان از مديريت شهري قرار دارد.
در ابتداي برنامه طول خطوط مترو 245 كيلومتر، تعداد ايستگاه‌ها 143، تعداد واگن‌هاي فعال 1391 دستگاه، 1132 پله برقي فعال و 45 آسانسور فعال در مترو مي‌باشد.
از تعداد 11000 دستگاه اتوبوس مورد نياز، صرفا 2414 دستگاه فعال بوده و تعداد 2620 دستگاه به دليل فرسودگي و يا نياز به تعميرات غير فعال مي‌باشد. در شبكه تاكسيراني با وجود 44581 دستگاه تاكسي فرسوده 57 درصد از ناوگان نيازمند نوسازي است.
در حال حاضر سيستم‌هاي حمل و نقل عمومي شامل مترو، اتوبوس و با احتساب تاكسي تنها 32 درصد از سهم سفرهاي درون‌شهري را برعهده دارند. بر اساس طرح جامع حمل و نقل شهر تهران اين سهم بايد به 75 درصد ارتقاء يابد. از دلايل مهم كاهش سهم حمل و نقل عمومي مي‌توان به عدم سهولت و دسترسي، عدم پوشش و توزيع متوازن شهري، فقدان وجود پايانه‌هاي حمل و نقل تركيبي [1]، كيفيت و كميت نامناسب ناوگان و عدم توسعه هوشمندسازي در ارائه خدمات اشاره نمود.
شيوع بيماري كرونا و تغيير رفتار شهروندان ناشي از آن طي دو سال اخير نيز از دلايل ديگر كاهش استفاده از سيستم‌هاي حمل ونقل عمومي است. به طور متوسط هدررفت حداقل يك ساعت از وقت روزانه شهروندان در ترافيك و بروز تنش‌هاي عصبي و رواني فزاينده، نمايانگر اوضاع آشفته ترافيكي و وضعيت نابسامان حمل و نقل درون‌شهري است كه همواره اصلاح اين شرايط در صدر مطالبات شهروندان از مديريت شهري قرار دارد.
در ابتداي برنامه طول خطوط مترو 245 كيلومتر، تعداد ايستگاه‌ها 143، تعداد واگن‌هاي فعال 1391 دستگاه، 1132 پله برقي فعال و 45 آسانسور فعال در مترو مي‌باشد.
از تعداد 11000 دستگاه اتوبوس مورد نياز، صرفا 2414 دستگاه فعال بوده و تعداد 2620 دستگاه به دليل فرسودگي و يا نياز به تعميرات غير فعال مي‌باشد. در شبكه تاكسيراني با وجود 44581 دستگاه تاكسي فرسوده 57 درصد از ناوگان نيازمند نوسازي است.
ب - تبيين عدالت در عرصه موضوعي
در راستاي ترجيح حقوق عمومي شهروندان بر منافع خصوصي، با توسعه حمل و نقل عمومي و متناسب با آن ايجاد محدوديت براي تردد خودروهاي شخصي كه سهم مهمي در كنترل ترافيك و جلوگيري از تضييع وقت و صدمه به سلامت شهروندان دارند، امكان مناسب‌تري براي آسايش و آرامش شهروندان فراهم خواهد شد. توسعه كمي و كيفي حمل و نقل عمومي (افزايش زيرساخت‌ها، بهسازي و نوسازي ناوگان)، نقش بسزايي در حفظ كرامت انساني و ارائه خدمات بي‌منت به شهروندان داشته كه اين امر يكي از مصاديق تحقق عدالت شهري است. كاهش استفاده از سوخت‌هاي فسيلي و توسعه حمل و نقل پاك و بكارگيري وسايط برقي به مثابه صيانت از محيطزيست بوده و موجب حفظ حقوق آيندگان و نسل‌هاي آتي خواهد بود كه تحقق وجه ديگري از عدالت شهري است.
ايجاد زيرساخت‌ها و پايانه‌هاي حمل و نقل عمومي با اولويت ايستگاه‌هاي مترو، اتوبوس، تراموا و [2] lrt در مناطق و محلات كم‌برخوردار، مي‌تواند نقش تعيين‌كننده‌اي در تأمين سرانه‌هاي حمل و نقلي در مناطق و محلاتي كه از پوشش مناسب شبكه حمل و نقل عمومي برخوردار نيستند داشته و اقدامي مؤثر در راستاي ايجاد فرصت برابر براي همه شهروندان خواهد بود كه متناسب با اصول عدالت شهري است.
در راستاي ترجيح حقوق عمومي شهروندان بر منافع خصوصي، با توسعه حمل و نقل عمومي و متناسب با آن ايجاد محدوديت براي تردد خودروهاي شخصي كه سهم مهمي در كنترل ترافيك و جلوگيري از تضييع وقت و صدمه به سلامت شهروندان دارند، امكان مناسب‌تري براي آسايش و آرامش شهروندان فراهم خواهد شد. توسعه كمي و كيفي حمل و نقل عمومي (افزايش زيرساخت‌ها، بهسازي و نوسازي ناوگان)، نقش بسزايي در حفظ كرامت انساني و ارائه خدمات بي‌منت به شهروندان داشته كه اين امر يكي از مصاديق تحقق عدالت شهري است. كاهش استفاده از سوخت‌هاي فسيلي و توسعه حمل و نقل پاك و بكارگيري وسايط برقي به مثابه صيانت از محيطزيست بوده و موجب حفظ حقوق آيندگان و نسل‌هاي آتي خواهد بود كه تحقق وجه ديگري از عدالت شهري است.
ايجاد زيرساخت‌ها و پايانه‌هاي حمل و نقل عمومي با اولويت ايستگاه‌هاي مترو، اتوبوس، تراموا و [2] lrt در مناطق و محلات كم‌برخوردار، مي‌تواند نقش تعيين‌كننده‌اي در تأمين سرانه‌هاي حمل و نقلي در مناطق و محلاتي كه از پوشش مناسب شبكه حمل و نقل عمومي برخوردار نيستند داشته و اقدامي مؤثر در راستاي ايجاد فرصت برابر براي همه شهروندان خواهد بود كه متناسب با اصول عدالت شهري است.
ج - احكام
بخش 1: شهرداري تهران موظف است به منظور توسعه حمل و نقل عمومي، ارتقاء بهرهوري، يكپارچگي و تحقق حمل و نقل پاك نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 1- ارائه كليه محورهاي بازنگري در طرح جامع حمل و نقل و ترافيك و طرح جامع ريلي به شوراي اسلامي شهر تهران پيش از تصويب در شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور
حكم 2- تكميل، توسعه و بهره‌برداري كامل از خطوط 1 تا 7 سامانه مترو مطابق با طرح جامع ريلي تا پايان برنامه
حكم 3- ساخت و بهره‌برداري خطوط 8 تا 11 مترو با اولويت تأمين مالي از طريق مولدسازي، جلب مشاركت و منابع دولتي طبق جدول شاخص‌هاي عملياتي در طول سال‌هاي برنامه
حكم 4- افزايش ناوگان تحت بهره‌برداري مترو به 1893 واگن فعال از طريق تأمين 113 واگن از محل قرارداد مستقيم شهرداري، 273 واگن از محل قراردادهاي وزارت كشور، تأمين اعتبارات مالي داخلي و خارجي و هم‌چنين تعميرات اساسي (اورهال) تا پايان برنامه
حكم 5- افزايش ناوگان سامانه اتوبوسراني به 7500 دستگاه فعال، از طريق تعميرات و بازسازي از منابع شهرداري تهران، منابع دولتي و به‌ويژه مشاركت بخش خصوصي تا پايان برنامه
حكم 6- توسعه موتورسيكلت‌هاي برقي با مشاركت بخش خصوصي به ميزان حداقل 300 هزار دستگاه جايگزين موتورسيكلت‌هاي بنزين‌سوز، با اولويت تبديل موتورسيكلت‌هاي حمل كالاي سبك و با بكارگيري انواع سياست‌هاي حمايتي و تشويقي تا پايان برنامه
حكم 7- ايجاد حداقل پنج مركز شارژ براي خودرو و موتورسيكلت‌هاي برقي تا حداكثر دو سال پس از ابلاغ برنامه و توسعه مراكز شارژ به ازاي هر 15 هزار دستگاه يك مركز شارژ جديد از طريق منابع شهرداري تهران، مشاركت مالي بنگاه‌ها، نهادهاي دولتي و بخش خصوصي تا پايان برنامه
حكم 8- ارتقاي نقش شركت واحد اتوبوسراني تهران و حومه به جايگاه راهبري، برنامه‌ريزي و نظارت از طريق واگذاري حداقل 60 درصد ناوگان و خطوط به بخش خصوصي تا پايان برنامه
حكم 9- نوسازي حداقل 40000 دستگاه تاكسي سواري و جايگزيني حداقل 25000 دستگاه تاكسي ون جديد با مشاركت مالكين خودروها، بخش خصوصي و استفاده از تسهيلات بانكي و دولتي تا پايان برنامه
حكم 10- اصلاح فرآيندهاي خصوصي‌سازي و افزايش تعداد خودروهاي شركت مالكي در ناوگان تاكسيراني به ميزان حداقل 5 درصد افزايش نسبت به وضع موجود تا پايان برنامه
حكم 11- مطالعه تفصيلي حمل و نقل عمومي يكپارچه شهر تهران بر اساس طرح جامع حمل و نقل و ترافيك مشتمل بر؛ بازمهندسي خطوط و برقراري پوشش متوازن شبكه حمل و نقل عمومي در مناطق و محلات فاقد زيرساخت مناسب (دسترسي‌پذيري تا شعاع 350 متري با پوشش مترو و اتوبوس)، يكپارچه‌سازي و هماهنگي سفرهاي دروازه‌اي و درون‌شهري و هم‌چنين بهينه‌سازي تركيب ناوگان و خطوط حمل ونقل عمومي و اجراي نتايج حاصله تا پايان برنامه
تبصره 1: بازنگري شبكه خطوط اتوبوسراني در معابر شرياني به منظور جداسازي مسير خطوط از ترافيك خودرويي و اجرا بر اساس نتايج حاصله
تبصره 2: مطالعه و مكان‌يابي پايانه برون‌شهري براي ورودي‌هاي جنوب، غرب و توسعه ساير پايانه هاي برون شهري غير متمركز
تبصره 3: استقرار و بكارگيري سيستم پرداخت الكترونيك بطور كامل در ناوگان تاكسيراني شهر تهران تا پايان برنامه
تبصره 4: مطالعه و امكان‌سنجي اجراي lrt و ترامواي شهري (اجرا منوط به تصويب شوراي اسلامي شهر تهران و شوراي عالي هماهنگي و ترافيك شهرهاي كشور)
حكم 12- توسعه و بروزرساني سامانه هوشمند حمل و نقل تركيبي براي اطلاع‌رساني وجود زيرساخت‌هاي حمل و نقل عمومي در طول مسير مورد نظر مسافر، حداكثر تا يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 13- ايجاد پايانه‌هاي حمل و نقل تركيبي و تقاطع‌گيري بين مدهاي حمل و نقلي (مترو، اتوبوس، تاكسي و ساير) براساس نتايج مطالعات تفصيلي حمل و نقل عمومي يكپارچه شهر تهران تا پايان برنامه
تبصره: بهره‌برداري از پايانه جديدالاحداث شرق تا حداكثر نه ماه پس از ابلاغ برنامه چهارم و اتصال آن به شبكه مترو تا پايان برنامه
حكم 14- واگذاري بهره‌برداري حداقل يكي از پايانه‌هاي برون‌شهري به بخش خصوصي حداكثر تا يك سال پس از ابلاغ برنامه و توسعه پايانه‌هاي جديد صرفاً از طريق بخش خصوصي
حكم 15- امكان‌سنجي، بهسازي و اجراي توسعه پياده‌گذرها با درنظرگرفتن حوزه نفوذ ايستگاه‌هاي حمل و نقل عمومي انبوه‌بر (مترو-brt) و هم‌چنين تدوين آيين‌نامه رعايت پيوستگي پياده‌روها در مجاورت بناهاي احداثي اشخاص حقيقي و حقوقي با رعايت بر و كف طرح تفصيلي، تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
تبصره: تهيه شناسنامه‌هاي دسترسي پياده املاك شهر تهران، قطعات پياده‌رو، تقاطع‌هاي شهري و پياده‌گذرها تا پايان برنامه
حكم 16- نصب فيلتر جاذب دوده بر روي ناوگان اتوبوسراني و كاميون‌هاي آلاينده در مالكيت شهرداري با قابليت نصب فيلتر منوط به تأييد كارايي فيلترهاي دوده توسط سازمان استاندارد
حكم 17- اجراي مناسب‌سازي اماكن، معابر، فضاهاي عمومي، ايستگاه‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومي درون‌شهري به منظور برخورداري عادلانه توان‌يابان و سالمندان در طول سال‌هاي برنامه
حكم 18- توسعه سامانه حمل و نقل ويژه گروههاي توان‌ياب با تجهيز و مناسب‌سازي ناوگان اتوبوس و با افزايش ظرفيت به ميزان ساليانه 30 دستگاه ون جديد تا پايان برنامه
حكم 19- ترغيب و تشويق شهروندان به استفاده از دوچرخه در محلات و معابر ايمن شهري در طول سال‌هاي برنامه
حكم 20- توسعه و احداث پاركينگ‌هاي محلي، طبقاتي، مكانيزه و هوشمند و افزايش ساليانه حداقل 10 درصد ظرفيت جديد نسبت به وضع موجود با مشاركت بخش خصوصي در راستاي طرح جامع حمل و نقل تا پايان برنامه
حكم 21- پياده‌سازي نظام مديريت حوادث بزرگراهي و ايمن‌سازي نقاط پرحادثه شبكه معابر شهر تهران بر اساس آمار و اطلاعات تصادفات در هر منطقه حداقل 10 نقطه كليدي، محدوده اطراف عمليات عمراني و كاربري‌هاي خاص به صورت ساليانه مطابق با اولويت‌بندي معاونت حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران
حكم 22- توسعه دوربين‌هاي نظارت تصويري، پايش ترافيكي و ثبت تخلفات در معابر بزرگراهي، شرياني و جمع و پخش‌كننده، محدوده طرح ترافيك و آلودگي هوا با برقراري پوشش حداقل 75 درصد و با فعال بودن مستمر 95 درصد سامانه‌هاي موجود تا پايان برنامه
حكم 23- ممانعت از تردد و توقف طولاني‌‌‌مدت خودروهاي فاقد پلاك تهران در شهر تهران از طريق مراجع قانوني ذيربط تا حداكثر يك سال بعد از ابلاغ برنامه
حكم 24- تجهيز چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي و دوربين‌هاي ثبت تخلف به سيستم برق اضطراري (ups) و يا سيستم‌هاي تأمين برق جايگزين در راستاي افزايش بهرهوري و مديريت بهينه شبكه حمل و نقل تا پايان برنامه
حكم 25- مطالعه و عارضه‌سنجي ترافيكي قبل از صدور پروانه، پايان كار و هرگونه تغيير كاربري در پروژه‌هاي شهري و بزرگ‌مقياس يا جاذب سفر با پيش‌بيني ايستگاه‌هاي حمل و نقل مسافر در فضاي پروژه‌هاي مذكور در طول سال‌هاي برنامه
حكم 26- ارتقاء كيفيت آسفالت معابر با بكارگيري فناوري‌هاي نوين با رويكرد كاهش آلايندگي و افزايش بهرهوري اقتصادي از طريق چرخه بازيافت مصالح و آسفالت در طول سال‌هاي برنامه
حكم 27- انجام توافقات با مراجع دولتي و ايجاد الزامات قانوني به منظور برگزاري كليه نمايشگاه‌هاي بزرگ‌مقياس سطح شهر تهران در محل نمايشگاه بين‌المللي آفتاب تهران و هم‌چنين تكميل دسترسي‌هاي ترافيكي آن، تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 28- توسعه جايگاه‌هاي سوخت‌رساني بنزين و cng ،lpg (منوط به توليد خودروهاي lpgسوز در كشور) با اولويت جايگاه‌هاي كوچك‌مقياس از طريق مشاركت با بخش خصوصي به ميزان افزايش ساليانه حداقل 110 جايگاه جديد تا پايان برنامه
بخش 2: شهرداري تهران موظف است به منظور تسهيل در عبور و مرور، كاهش زمان سفر، اتصال معابر بزرگراهي و شريان‌هاي اصلي شهر تهران، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 29- توسعه شبكه و ابنيه بزرگراهي و تكميل رينگ پيراموني شهر تهران (آزادگان و شهيد شوشتري) براساس طرح جامع حمل و نقل و ترافيك و طرح‌هاي مصوب تا حداكثر پايان برنامه
تبصره 1: توسعه، تكميل و بهره‌برداري پروژه‌هاي بزرگراهي از قبيل؛ شاخه غربي بزرگراه يادگار امام (ره)، شهيد بروجردي، شهيد شوشتري، دوگاز و برنامه‌ريزي و اجراي تونل شهيد متوسليان (از طريق مشاركت بخش خصوصي، عوارض و مولدسازي از محل پروژه مذكور) تا حداكثر پايان برنامه
تبصره 2: امكان‌سنجي و مطالعه رينگ شمالي شهر تهران تا حداكثر پايان برنامه
حكم 30- اجراي تقاطع‌هاي غير همسطح، اتصال معابر و تكميل دسترسي‌هاي محلي جهت كاهش مسافت سفر در حداقل 98 نقطه مطابق با اولويت‌دهي معاونت حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 31- رفع معارض به منظور بازگشايي حداقل 15 معبر مؤثر و افزايش دسترسي‌هاي ترافيكي با اولويت محدوده بافت‌هاي فرسوده و ناكارآمد شهري تا پايان برنامه
بخش 3: شهرداري تهران موظف است به منظور مديريت عرضه و تقاضاي سفر، ساماندهي حمل و نقل بار، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 32- پياده‌سازي نظام خدمات توزيع بار و كالا با اولويت مشاركت بخش خصوصي و ارزيابي عملكرد ناوگان، رانندگان، شركت‌هاي باري و هم‌چنين پيگيري اصلاح قانون مربوطه تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 33- مطالعه و امكان‌سنجي انتقال انبارهاي انبوه شهر به بنادر خشك با رويكرد تمركززدايي و با اولويت اجرا در مناطق 12 و 16 تا حداكثر دو سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 34- مديريت زمان و مكان تردد خودروهاي باري با تأكيد بر انتقال تردد خودروهاي توزيع بار و كالا به ساعات غير اوج ترافيك منطبق بر مصوبه شوراي ترافيك شهر تهران و هدايت حمل بار بين‌شهري به محدوده پيرامون شهر و اجراي آن تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 35- استفاده از ظرفيت پايانه‌هاي مسافر برون‌شهري و بنادر خشك به منظور راه‌اندازي هاب‌هاي لجستيكي بار شهر تهران و اجرا در يكي از پايانه‌ها تا پايان برنامه
فصل دوم (2) - محيط زيست و آلودگي هوا
الف - شرح وضعيت موجود
امروزه كلان‌شهر تهران به سبب عواملي چون رشد جمعيت و افزايش مهاجرت‌پذيري، تمركز مراكز اداري، وجود بنگاه‌هاي اقتصادي و كارخانجات بزرگ هم‌چون خودروسازها و ساير صنايع آلاينده، اقليم و ژئوگرافيك [3] خاص، عدم رعايت الگوي مصرف و ضرورت تقويت آموزش‌هاي شهروندي در جهت ارتقاي دانش و آگاهي محيط‌زيستي، آلودگي هوا، صوت و خاك، كمبود منابع آبي و عدم مديريت بهينه‌ي برداشت از آب‌هاي زيرزميني، عدم تكميل شبكه فاضلاب شهري، تخريب زيستگاه‌هاي طبيعي و تغييرات اقليمي، مشكلات مرتبط با روان‌آب‌هاي سطحي، مديريت پسماند و تنظيف نامناسب شهري مواجه بوده كه سبب خدشه‌دار شدن پايداري شهر و كيفيت زيست‌پذيري در شهر تهران گرديده است.
يكي از مشكلات اساسي، مديريت نامناسب پسماند و عدم تفكيك زباله از مبداء است كه موجب تنظيف نامناسب شهر، هدررفت ثروت ناشي از پسماند خشك و داراي ارزش و رواج عارضه‌هاي اجتماعي نظير زباله‌گردي در شهر گرديده است.
بحران آلودگي هوا در شهر تهران موجب مرگ زودرس افراد زيادي از شهروندان و بروز امراض متعدد پنهان و آشكار گرديده و زندگي در فضاي شهر تهران را با مخاطرات جدي مواجه ساخته است.
سرانه فضاي سبز شهر تهران تا پايان شهريور ماه سال 1401 برابر با 70/16 مترمربع است، در حالي كه بر اساس استانداردهاي جهاني، حد متوسط سرانه مطلوب 20 تا 25 مترمربع مي‌باشد. به دليل بافت فشرده تراكم مسكوني و ريزدانه شهري در برخي از مناطق از قبيل مناطق؛ 10، 17، 7، 9، 8، 11 و 12 با كمبود پهنه سبز و عدم توازن مواجه مي‌باشيم. هشت محله شهر تهران نيز به دلايل فوق‌الذكر فاقد بوستان بوده و داراي سرانه فضاي سبز بسيار پاييني مي‌باشند.
امروزه كلان‌شهر تهران به سبب عواملي چون رشد جمعيت و افزايش مهاجرت‌پذيري، تمركز مراكز اداري، وجود بنگاه‌هاي اقتصادي و كارخانجات بزرگ هم‌چون خودروسازها و ساير صنايع آلاينده، اقليم و ژئوگرافيك [3] خاص، عدم رعايت الگوي مصرف و ضرورت تقويت آموزش‌هاي شهروندي در جهت ارتقاي دانش و آگاهي محيط‌زيستي، آلودگي هوا، صوت و خاك، كمبود منابع آبي و عدم مديريت بهينه‌ي برداشت از آب‌هاي زيرزميني، عدم تكميل شبكه فاضلاب شهري، تخريب زيستگاه‌هاي طبيعي و تغييرات اقليمي، مشكلات مرتبط با روان‌آب‌هاي سطحي، مديريت پسماند و تنظيف نامناسب شهري مواجه بوده كه سبب خدشه‌دار شدن پايداري شهر و كيفيت زيست‌پذيري در شهر تهران گرديده است.
يكي از مشكلات اساسي، مديريت نامناسب پسماند و عدم تفكيك زباله از مبداء است كه موجب تنظيف نامناسب شهر، هدررفت ثروت ناشي از پسماند خشك و داراي ارزش و رواج عارضه‌هاي اجتماعي نظير زباله‌گردي در شهر گرديده است.
بحران آلودگي هوا در شهر تهران موجب مرگ زودرس افراد زيادي از شهروندان و بروز امراض متعدد پنهان و آشكار گرديده و زندگي در فضاي شهر تهران را با مخاطرات جدي مواجه ساخته است.
سرانه فضاي سبز شهر تهران تا پايان شهريور ماه سال 1401 برابر با 70/16 مترمربع است، در حالي كه بر اساس استانداردهاي جهاني، حد متوسط سرانه مطلوب 20 تا 25 مترمربع مي‌باشد. به دليل بافت فشرده تراكم مسكوني و ريزدانه شهري در برخي از مناطق از قبيل مناطق؛ 10، 17، 7، 9، 8، 11 و 12 با كمبود پهنه سبز و عدم توازن مواجه مي‌باشيم. هشت محله شهر تهران نيز به دلايل فوق‌الذكر فاقد بوستان بوده و داراي سرانه فضاي سبز بسيار پاييني مي‌باشند.
ب - تبيين عدالت در عرصه موضوعي
بدون ترديد يكي از مصاديق بارز عدالت شهري توسعه فضاي سبز، تأمين سرانه‌هاي شهري، ارتقاي كيفيت تنظيف عمومي و زيست‌پذيري در مناطق جنوبي و محلات كم‌برخوردار است. عدالت شهري به مثابه پاسداشت نعمت‌هاي الهي در محيطزيست و حفظ حقوق آيندگان بوده كه صيانت از باغات، مديريت مصرف بهينه منابع آبي، كاهش آلودگي هوا و خاك از ديگر وجوه تحقق آن در عرصه زيست‌محيطي است، چراكه برخورداري از اين موهبت‌ها و منابع طبيعي حق نسل‌هاي آتي نيز بوده و در قبال صيانت از آن‌ها و مصرف صحيح، مسئوليت مهمي بر عهده مديريت شهري است.
ايجاد نشاط، سلامتي و سرزندگي شهروندان با كاهش آلودگي هوا، حفظ مصالح عمومي و كاهش عارضه‌هاي زيست‌محيطي گام مؤثري در زمينه تحقق كرامت انساني و حفظ حقوق شهروندان است كه وجه ديگري از تحقق عدالت شهري مي‌باشد.
بدون ترديد يكي از مصاديق بارز عدالت شهري توسعه فضاي سبز، تأمين سرانه‌هاي شهري، ارتقاي كيفيت تنظيف عمومي و زيست‌پذيري در مناطق جنوبي و محلات كم‌برخوردار است. عدالت شهري به مثابه پاسداشت نعمت‌هاي الهي در محيطزيست و حفظ حقوق آيندگان بوده كه صيانت از باغات، مديريت مصرف بهينه منابع آبي، كاهش آلودگي هوا و خاك از ديگر وجوه تحقق آن در عرصه زيست‌محيطي است، چراكه برخورداري از اين موهبت‌ها و منابع طبيعي حق نسل‌هاي آتي نيز بوده و در قبال صيانت از آن‌ها و مصرف صحيح، مسئوليت مهمي بر عهده مديريت شهري است.
ايجاد نشاط، سلامتي و سرزندگي شهروندان با كاهش آلودگي هوا، حفظ مصالح عمومي و كاهش عارضه‌هاي زيست‌محيطي گام مؤثري در زمينه تحقق كرامت انساني و حفظ حقوق شهروندان است كه وجه ديگري از تحقق عدالت شهري مي‌باشد.
ج – احكام
بخش4: شهرداري تهران موظف است به منظور حفظ محيطزيست، كاهش آلودگي هوا، گسترش فضاي سبز، حفاظت و صيانت از باغات، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 36- اعمال انواع سياست‌هاي حمايتي و تشويقي براي بهبود و توسعه وسايط نقليه پاك با اقداماتي نظير اعطاي كمك‌هاي فني و اعتباري، پرداخت يارانه سود تسهيلات به سرمايه‌گذاران و بهره‌برداران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 37- مطالعه و بازنگري در ماهيت و شيوه اعمال محدوديت‌هاي مكاني و زماني تردد خودروها در كل شهر متناسب با سطح پيمايش، عوارض ازدحام و آلايندگي و ارائه مشوق‌هاي لازم به منظور توسعه سيستم هم‌پيمايي و ارائه مدل جايگزين تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 38- الزام به توقف و منع تردد خودروهاي سنگين ديزلي آلاينده در سطح شهر از طريق پليس راهور به طور شبانه‌روزي در طول سال‌هاي برنامه
حكم 39- الزام به اتصال سامانه عوارض خودروي شهرداري به سامانه مديريت يكپارچه عوارض (سميع) كشوري تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 40- برون‌سپاري بهره‌برداري حداقل 60 درصد مراكز معاينه فني به بخش خصوصي و توسعه مراكز جديد صرفاً از طريق بخش خصوصي در طول سال‌هاي برنامه
حكم 41- بروزرساني سياهه و ضرايب انتشار منابع آلاينده متحرك و ثابت هوا با مشاركت نهادهاي علمي ذي‌صلاح تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 42- بازنگري و پيگيري تصويب نظام‌نامه‌هاي فني و اجرايي نگهداشت شهر و تدوين فهرست‌بهاي مربوطه تا پايان برنامه
حكم 43- تدوين، تصويب و اجراي طرح جامع فضاي سبز تا پايان برنامه
حكم 44- توسعه كمربند سبز پيرامون شهر با استفاده از گونه‌هاي بومي و كم‌آب سازگار با محيط شهر و افزايش 4 هزار هكتار بر اساس قانون هواي پاك و با همكاري وزارت جهاد كشاورزي در زمينه آبخيزداري، تأمين آب و استفاده از منابع وزارت كشور تا پايان برنامه
حكم 45- شناسايي و تكميل شناسنامه باغات پيوسته و گسسته تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه و هم‌چنين تملك باغات حائز اهميت شهر به منظور حفظ، توسعه و توزيع متوازن فضاي سبز با اولويت محلات كم‌برخوردار شهر تهران به ميزان ساليانه حداقل يك و نيم هكتار تا پايان برنامه
تبصره: توسعه و بروزرساني سامانه پايش فضاي سبز تا پايان برنامه
حكم 46- ارائه آيين‌نامه حمايت و تسهيل‌گري در استقرار فعاليت‌هاي مجاز و چندعملكردي در باغ‌هاي با مساحت بيش از 2000 مترمربع به منظور تشويق مالكين به حفظ باغ‌ها و ايجاد ارزش افزوده غيرتراكمي به شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 47- احداث حداقل شش بوستان در محلات فاقد بوستان و توسعه سرانه فضاي سبز در مناطق و محلات داراي سرانه پايين تا پايان برنامه
حكم 48- ايجاد زيرساخت‌هاي طبيعت‌گردي، بوم‌گردي و زيست در طبيعت با تأكيد بر استفاده از مصالح سازگار با محيطزيست حداقل در 5 نقطه از نقاط مصوب در فضاهاي موجود و بهره‌برداري چندمنظوره خدماتي و تفريحي از كمربند سبز تهران، پارك‌ها و بوستان‌ها با مشاركت بخش خصوصي تحت نظارت شهرداري تهران تا پايان برنامه
حكم 49- اجراي آيين‌نامه برنامه مديريت سبز (تصويب‌نامه شماره 36637/ت55490هـ مورخ 1398/3/30 هيأت وزيران) و تدوين دستورالعمل تشويقي توسعه ساختمان‌هاي سبز در شهر تهران حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
بخش 5: شهرداري تهران موظف است در راستاي مديريت بهينه منابع آب و تأمين آن براي مصارف فضاي سبز و خدمات شهري با همكاري شركت آب و فاضلاب استان تهران و وزارت جهاد كشاورزي، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 50- مديريت بهره‌برداري از قنوات موجود شهر و تجهيز 170 حلقه چاه به ابزار اندازه‌گيري دقيق و كنترل برداشت از آب تا پايان برنامه
حكم 51- احداث و بهره‌برداري از تصفيه‌خانه‌هاي محلي، اجراي شبكه انتقال پساب تصفيه‌خانه‌هاي آب و فاضلاب به منظور كاهش 30 درصدي استفاده از آب‌هاي زيرزميني در آبياري فضاي سبز و ساير مصارف غير شرب تا پايان برنامه
حكم 52- بكارگيري فناوري‌هاي نوين آبياري و تغيير الگوي كشت گونه‌هاي فضاي سبز و افزايش مساحت تحت پوشش فناوري‌هاي مذكور به ميزان 2 هزار هكتار تا پايان برنامه
حكم 53- ارائه آيين‌نامه تشويقي بازچرخاني و بهره‌برداري از پساب و آب باران در ساختمان‌هاي شهر، توسعه بكارگيري تجهيزات كاهنده مصرف آب با اعمال سياست‌هاي الزام‌بخش در ساختمان‌هاي جديدالاحداث داراي بيش از 50 واحد و يا ساختمان‌هايي داراي بيش از 5000 متر مربع زيربنا، به شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه و نصب تجهيزات كاهنده مصرف آب در تمامي ساختمان‌هاي شهرداري تهران تا حداكثر دو سال پس از ابلاغ برنامه
تبصره: تشويق و ترغيب استفاده از مصالح ساختماني تراوا به منظور تغذيه سفره آب‌هاي زيرزميني در طول سال‌هاي برنامه
بخش 6: شهرداري تهران موظف است در راستاي ارتقاي مديريت مؤثر پسماند و تنظيف عمومي شهر با مشاركت بخش خصوصي، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 54- مديريت جمع‌آوري و حمل پسماند از طريق تعبيه مخازن كوچك‌مقياس با قابليت تفكيك زباله در ساختمان‌هاي اداري، تجاري و مسكوني با مشاركت بخش خصوصي، فعاليت شركت‌هاي دانش‌بنيان و استارت‌آپ‌هاي شهري و اعطاي مشوق‌ها و امتيازات شهروندي تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
تبصره 1: الزام تعبيه سيستم مخازن جمع‌آوري زباله با قابليت تفكيك انواع زباله در كليه ساختمان‌هاي جديدالاحداث داراي بيش از 50 واحد
تبصره 2: الزام به اجراي سيستم مذكور در تمامي ساختمان‌هاي وابسته به شهرداري تهران، نهادهاي دولتي و عمومي
حكم 55- توسعه ظرفيت استحصال انرژي پايدار از پسماند با سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و استحصال گاز متان در آرادكوه تا پايان برنامه
حكم 56- مطالعه، طراحي و ايجاد حداقل يك شهرك بازيافت شامل چرخه كامل بازيافت و توليد محصول با مشاركت بخش خصوصي تا پايان برنامه
حكم 57- توسعه مراكز توليد كمپوست باكيفيت از پسماند تر و افزايش درآمد ناشي از آن به ميزان حداقل دوبرابر وضع موجود با مشاركت بخش خصوصي تا پايان برنامه
فصل سوم (3) - ايمني شهري و بافت فرسوده
الف - شرح وضعيت موجود
در پي توسعه و گسترش شتابان كلان‌شهر تهران در دهه‌هاي اخير، تراكم جمعيتي شهر تهران از استاندارهاي جهاني فزوني يافته و با چالش‌هاي فراواني از قبيل عدم نظارت كافي در؛ اجراي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران، كنترل ساخت و ساز، تثبيت كاربري‌ها، فروش تراكم مازاد، سيما و منظر شهري، صيانت از بافت‌هاي تاريخي، ساخت و سازها در حريم و ارتفاعات شهر تهران، روبرو است. بنابراين مهم‌ترين اولويت در حوزه شهرسازي و معماري، توسعه و بهبود سطح كيفيت زندگي به‌ويژه در حوزه كالبدي، ساخت و ساز شهري، بهبود سيما و منظر شهري و بكارگيري معماري متناسب با فرهنگ ايراني اسلامي است.
عدم اجراي كامل سياست‌هاي نوسازي بافت فرسوده، ناكافي بودن مشوق‌ها، نقص در قوانين و مقررات و ناهماهنگي بين دستگاه‌هاي متولي، موجب گرديده 7 درصد از مساحت شهر تهران معادل بيش از 4 هزار هكتار را بافت فرسوده دربرگيرد. فرآيندهاي طولاني مدت صدور مجوز احداث بنا (به طور متوسط 300 روز) در روند نوسازي بافت فرسوده مانعي جدي ايجاد نموده است.
بافت فرسوده در املاك مسكوني تنها مسبب يكي از شرايط ناايمن و ناپايدار شهري است. وجود بيش از 33000 ساختمان مخاطره‌پذير از منظر استانداردهاي آتش‌نشاني، وجود ساختمان‌هاي پرخطر ناايمن نظير مراكز خريد، درماني، آموزشي، انبار و صنعتي، وجود بيش از 100 گود پرخطر ناايمن، معابر غير استاندارد حادثه‌خيز، كمبود ماشين‌آلات سنگين اطفاي حريق با كاربري در حريق‌هاي گسترده و خاص، عدم تكميل لايروبي مسيل‌ها، رود دره‌ها، كانال‌هاي شهري و عدم توجه لازم به ساير راهكارهاي ايمن‌سازي شهر در مقابل خطر سيل، زلزله و فرونشست وجوه ديگري از مخاطرات شهري است.
در حال حاضر تعداد 105 سوله مديريت بحران در شهر تهران وجود دارد كه به دليل عدم بروزرساني امكانات و تجهيزات لازم و هم‌چنين بهره‌برداري غيرمنطبق با كاركرد، استفاده به‌لحظه از اين سوله‌ها در مواقع پيشامد بحران را با چالش مواجه نموده است. براساس مطالعات صورت‌گرفته نياز به احداث حداقل 40 سوله ديگر نيز وجود دارد.
در پي توسعه و گسترش شتابان كلان‌شهر تهران در دهه‌هاي اخير، تراكم جمعيتي شهر تهران از استاندارهاي جهاني فزوني يافته و با چالش‌هاي فراواني از قبيل عدم نظارت كافي در؛ اجراي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران، كنترل ساخت و ساز، تثبيت كاربري‌ها، فروش تراكم مازاد، سيما و منظر شهري، صيانت از بافت‌هاي تاريخي، ساخت و سازها در حريم و ارتفاعات شهر تهران، روبرو است. بنابراين مهم‌ترين اولويت در حوزه شهرسازي و معماري، توسعه و بهبود سطح كيفيت زندگي به‌ويژه در حوزه كالبدي، ساخت و ساز شهري، بهبود سيما و منظر شهري و بكارگيري معماري متناسب با فرهنگ ايراني اسلامي است.
عدم اجراي كامل سياست‌هاي نوسازي بافت فرسوده، ناكافي بودن مشوق‌ها، نقص در قوانين و مقررات و ناهماهنگي بين دستگاه‌هاي متولي، موجب گرديده 7 درصد از مساحت شهر تهران معادل بيش از 4 هزار هكتار را بافت فرسوده دربرگيرد. فرآيندهاي طولاني مدت صدور مجوز احداث بنا (به طور متوسط 300 روز) در روند نوسازي بافت فرسوده مانعي جدي ايجاد نموده است.
بافت فرسوده در املاك مسكوني تنها مسبب يكي از شرايط ناايمن و ناپايدار شهري است. وجود بيش از 33000 ساختمان مخاطره‌پذير از منظر استانداردهاي آتش‌نشاني، وجود ساختمان‌هاي پرخطر ناايمن نظير مراكز خريد، درماني، آموزشي، انبار و صنعتي، وجود بيش از 100 گود پرخطر ناايمن، معابر غير استاندارد حادثه‌خيز، كمبود ماشين‌آلات سنگين اطفاي حريق با كاربري در حريق‌هاي گسترده و خاص، عدم تكميل لايروبي مسيل‌ها، رود دره‌ها، كانال‌هاي شهري و عدم توجه لازم به ساير راهكارهاي ايمن‌سازي شهر در مقابل خطر سيل، زلزله و فرونشست وجوه ديگري از مخاطرات شهري است.
در حال حاضر تعداد 105 سوله مديريت بحران در شهر تهران وجود دارد كه به دليل عدم بروزرساني امكانات و تجهيزات لازم و هم‌چنين بهره‌برداري غيرمنطبق با كاركرد، استفاده به‌لحظه از اين سوله‌ها در مواقع پيشامد بحران را با چالش مواجه نموده است. براساس مطالعات صورت‌گرفته نياز به احداث حداقل 40 سوله ديگر نيز وجود دارد.
ب - تبيين عدالت در عرصه موضوعي
بافت فرسوده مشتمل بر املاك ريزدانه و ناپايدار و معابر نفوذناپذير و ناايمن شهري عمدتاً در محلات محروم و كم‌برخوردار شهري مشاهده مي‌گردد كه رفاه، آسايش و كيفيت زيست شهري را براي شهروندان آن محلات دچار مشكل نموده و مصداق بارزي از بروز بي‌عدالتي و عدم توازن در سرانه شهري را رقم زده است. نوسازي بافت فرسوده، تعريف پروژه‌هاي محرك توسعه و بازآفريني شهري در آن محلات مي‌تواند موجب رونق، توسعه رفاه و ارتقاي كيفيت زندگي گردد. عدالت به مثابه احقاق حقوق شهروندان كم‌توان و نيازمند حمايت مضاعف و توجه ويژه به بازآفريني و تأمين سرانه‌هاي شهري در مناطق جنوبي و محلات كم‌برخوردار است. توجه به موضوع ايمني و حفظ جان انسان‌ها نيز همانا مصداقي از پاسداشت نعمات الهي و حفظ كرامت انسان‌ها است، كه مي‌بايست براساس عدالت شهري به آن توجه شاياني نمود.
بافت فرسوده مشتمل بر املاك ريزدانه و ناپايدار و معابر نفوذناپذير و ناايمن شهري عمدتاً در محلات محروم و كم‌برخوردار شهري مشاهده مي‌گردد كه رفاه، آسايش و كيفيت زيست شهري را براي شهروندان آن محلات دچار مشكل نموده و مصداق بارزي از بروز بي‌عدالتي و عدم توازن در سرانه شهري را رقم زده است. نوسازي بافت فرسوده، تعريف پروژه‌هاي محرك توسعه و بازآفريني شهري در آن محلات مي‌تواند موجب رونق، توسعه رفاه و ارتقاي كيفيت زندگي گردد. عدالت به مثابه احقاق حقوق شهروندان كم‌توان و نيازمند حمايت مضاعف و توجه ويژه به بازآفريني و تأمين سرانه‌هاي شهري در مناطق جنوبي و محلات كم‌برخوردار است. توجه به موضوع ايمني و حفظ جان انسان‌ها نيز همانا مصداقي از پاسداشت نعمات الهي و حفظ كرامت انسان‌ها است، كه مي‌بايست براساس عدالت شهري به آن توجه شاياني نمود.
ج- احكام
بخش 7: شهرداري موظف است در راستاي تاب‌آوري، ارتقاي ايمني و آمادگي شهر در برابر حوادث و بحران‌ها نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 58- مطالعه و ارزيابي خطر حوادث و بحران‌هاي شهر تهران و ارائه اطلس مخاطرات تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 59- ارتقاي ايمني كالبدي شهر تهران با اولويت ايمن‌سازي قنوات، گودهاي پرخطر و ساختمان‌هاي ملكي شهرداري در طول سال‌هاي برنامه
حكم 60- پيشگيري از خطر آتش‌سوزي و ساير حوادث مرتبط با وظايف سازمان آتش‌نشاني با اولويت پايش مستمر ايمني آتش‌سوزي اماكن عمومي و ابنيه موجود و اعمال ضوابط و مقررات مربوطه براي پروژه‌هاي در حال ساخت شهر تهران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 61- مديريت خطر سيلاب در شهر تهران از طريق عملياتي كردن پروژه‌هاي طرح جامع مديريت آب‌هاي سطحي شهر تهران به ميزان حداقل 10 كيلومتر ساليانه در طول سال‌هاي برنامه و طرح جامع احياء و ساماندهي رودخانه‌هاي شهر تهران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 62- كاهش سالانه 5 درصد از ميزان آمار فوت و جرح ناشي از تصادفات با پياده‌سازي برنامه عملياتي ايمني ترافيك، افزايش ايمني معابر، حذف نقاط حادثه‌خيز، آموزش شهروندان، استفاده از سيستم‌هاي هوشمند در حمل و نقل و حضور مؤثر پليس تا پايان برنامه
حكم 63- پايش مستمر ايمني، بهسازي و مقاوم‌سازي پل‌ها، تونل‌هاي ترافيكي، ديوارهاي حائل، ابنيه فني بزرگراهي و رفع مخاطرات آن به صورت ساليانه 10 درصد بهبود نسبت به وضع موجود تا پايان برنامه
حكم 64- بروزرساني و اجراي الزامات سلامت، ايمني و محيطزيست (hse) در حوزه فعاليت‌هاي واحدهاي تابعه شهرداري تهران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 65- بروزرساني و اجراي الزامات و طرح‌هاي اولويت‌دار پدافند غيرعامل شهرداري تهران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 66- ارتقاي آمادگي براي پاسخ مؤثر به بحران‌هاي اولويت‌دار شهر تهران از قبيل؛ زلزله، سيل، فرونشست و فروريزش، حريق، مخاطرات آب و هوايي، تهديدات بيولوژيك و مواد خطرناك، از طريق تدوين طرح‌ها و برنامه‌هاي عملياتي و بازتواني، سازماندهي، آموزش تخصصي، مهارت‌افزايي، تمرين و مستندسازي حوادث و بحران‌ها در طول سال‌هاي برنامه
حكم 67- توسعه، بهسازي، مقاوم‌سازي و تجهيز ساليانه 5 ايستگاه و بروزرساني ستاد فرماندهي و ناوگان خودرويي به ميزان ساليانه 40 دستگاه و تجهيزات عملياتي آتش‌نشاني به منظور ارتقاي ظرفيت واكنش سريع به حوادث در طول سال‌هاي برنامه
حكم 68- توسعه، تجهيز و ايمن‌سازي پايگاه‌هاي مديريت بحران ساليانه 4 باب و سامانه‌هاي ثابت و سيار مديريت بحران و پهنه‌هاي پنج‌گانه آمادي، امدادي و فرماندهي عمليات بحران و مركز عمليات اضطراري شهر تهران و اصلاح كاربري پايگاه‌هاي مديريت بحران به منظور بهره‌برداري در زمان بروز حادثه در طول سال‌هاي برنامه
حكم 69- كنترل و اعمال هوشمند ضوابط ساخت‌وساز از طريق بارگذاري لايه‌هاي اطلاعاتي حريم گسل‌ها، خطر زمين لغزش و پهنه‌هاي خطر شناسايي‌شده و فضاهاي زيرسطحي، حريم رودخانه‌ها، مسيل‌ها، كانال‌ها، قنوات و چاه‌ها مطابق اسناد و مقررات ملي ساختمان و ضوابط شوراي عالي شهرسازي و معماري در پهنه‌هاي مصوب در سامانه‌هاي شهرسازي و طرح تفصيلي يك سال پس از ابلاغ برنامه
بخش 8: شهرداري تهران موظف است در راستاي تسهيل‌گري، تسريع فرآيند نوسازي و بازآفريني محلات داراي بافت فرسوده و ناكارامد با رويكرد مشاركتي برنامه‌ريزي نموده و نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 70- رفع موانع، تسريع و تسهيل در فرآيندهاي صدور سند مالكيت املاك فاقد سند بافت‌هاي فرسوده با هماهنگي با سازمان اوقاف و امور خيريه، سازمان ثبت اسناد و املاك، بنياد مستضعفان، ستاد اجرايي فرمان امام (ره) و ساير ارگان‌هاي ذيربط حداكثر هشت ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 71- برقراري ارتباط برخط با درگاه‌هاي الكترونيكي دولت براي تسريع در فرآيندهاي صدور مجوز احداث بنا و تمامي عمليات ساختماني و هم‌چنين ايجاد لايه اطلاعات مكاني براي استعلامات في‌مابين شهرداري با وزارتخانه‌هاي ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، راه و شهرسازي، نيرو و ساير نهادهاي ذيربط، از قبيل؛ املاك واقع در حريم بافت‌هاي تاريخي و ميراث فرهنگي، امنيتي، راه‌آهن، رودخانه‌ها، مسيل‌ها، خطوط فشار قوي برق و ساير تأسيسات شهري تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 72- احياء و نوسازي حداقل 10 درصد از پلاك‌هاي فرسوده شهر تهران از طريق؛ اعطاي مشوق‌هاي حمايتي شهرسازي، تسهيلات بانكي كم‌بهره، تسهيل‌گري و اجراي پروژه‌هاي محرك توسعه با همكاري دولت، ساير نهادها و سازمان‌هاي ذي ربط تا پايان برنامه
حكم 73- اجراي طرح بازآفريني شهري با رويكرد تحقق محله الگو [4] در محلات؛ نفرآباد (منطقه20)، ده ونك (منطقه3)، اسلام‌آباد (منطقه 2) ،كن (منطقه 5)، شميران نو (منطقه 4) و خاك سفيد (منطقه 4) تا پايان برنامه
حكم 74- مشاركت در اجراي حداقل 5 مورد نوسازي بلوك شهري جديد مبتني بر دستورالعمل تسهيل‌گري و پشتيباني نوسازي بلوكي تا پايان برنامه
حكم 75- بازآفريني شهري، تأمين سرانه‌ها در زمين‌هاي بي‌دفاع شهري و بازسازي و بهسازي معابر محدوده‌هاي هدف، به ويژه در مناطق 15، 18، 19، 20، 21 و 22 از طريق راهكارهاي قانوني تا پايان برنامه
حكم 76- اجراي طرح موضعي بازآفريني شهري در كوره‌پزخانه‌هاي منطقه 19، شن‌چاله منطقه 18، گود فرهنگ، سيمين قلعه، گلاب‌دره و روددره فرحزاد در مناطق 2 و 5 تا پايان برنامه
حكم 77- استفاده از ظرفيت اراضي ذخيره توسعه نوسازي (حسب تكليف مقرر در طرح جامع شهر تهران)، ناكارآمد شهري و اراضي نامتجانس شهري براي احياء، نوسازي و تأمين مسكن جايگزين در بافت‌هاي فرسوده شهري با اختصاص عوارض و يا عوائد حاصل از اراضي مذكور صرفاً براي اجراي برنامه‌هاي تأمين خدمات در بافت فرسوده تا پايان برنامه
حكم 78- بازنگري و اصلاح فرآيندهاي صدور انواع پروانه و گواهي ساختماني با رويكرد افزايش شفافيت، غير حضوري شدن خدمات و كاهش زمان ميانگين صدور پروانه احداث بنا از زمان تشكيل پرونده
(از زمان ارائه تمامي نقشه‌هاي فني مورد نياز از سوي مالك) تا صدور پروانه ساختمان به حداكثر 30 روزكاري براي ساختمان‌هاي كمتر از 7 طبقه و داراي بناي مفيد كمتر از 2000 متر مربع تا پايان برنامه
(از زمان ارائه تمامي نقشه‌هاي فني مورد نياز از سوي مالك) تا صدور پروانه ساختمان به حداكثر 30 روزكاري براي ساختمان‌هاي كمتر از 7 طبقه و داراي بناي مفيد كمتر از 2000 متر مربع تا پايان برنامه
حكم 79- پايش و پردازش بازخوردهاي اجراي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران توسط نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري و ارائه نتايج با تناوب شش‌ماهه به شوراي اسلامي شهر تهران پس از ابلاغ برنامه
حكم 80- ارائه لايحه شيوه‌نامه بازنگري طرح جامع و تفصيلي شهر تهران مبتني بر توسعه حمل و نقل همگاني با آسيب‌شناسي گذشته و رويكرد مسئله‌محوري با همكاري نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري به شوراي اسلامي شهر تهران و طي مراحل قانوني تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 81- تكميل و تدوين اسناد توسعه محلات شهر به عنوان سطح سوم تحول شهري و ارائه به شوراي اسلامي شهر تهران و هم‌چنين ساماندهي دفاتر نوسازي محلات تا پايان برنامه
حكم 82- رفع موانع توليد و تسهيل فرآيندهاي تأمين مسكن مناسب براي گروههاي كم‌درآمد با اولويت نوسازي در بافت فرسوده و ناكارآمد از طريق همكاري شهرداري در تأمين زمين و عوارض صدور پروانه با مشاركت مالي و اجرايي سازمان‌ها و نهادهاي عمومي، دولتي و بخش خصوصي و امكان فروش متري مسكن و ترويج روش اجاره‌داري تسهيل‌شده توسط شهرداري پس از اخذ مصوبه شوراي اسلامي شهر تهران در خصوص شيوه‌نامه چگونگي اجراي آن تا پايان برنامه
تبصره: ارائه لايحه تنظيم‌گري شهرداري تهران در اجاره‌بهاي املاك استيجاري از طريق قدرالسهم شهرداري در پروژه‌هاي مشاركتي، به شوراي اسلامي شهر تهران براي تصويب تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
فصل چهارم (4) - مسائل فرهنگي و اجتماعي
الف - شرح وضعيت موجود
كلان‌شهر تهران در دهه‌هاي اخير مقصد مهاجرين بي‌شماري از اقصي‌نقاط كشور بوده است. وجود اقوام و اقشار متكثر با خرده‌فرهنگ‌هاي مختلف و متفاوت از يك‌سو و از سوي ديگر وجود جمعيت قابل توجه مهاجرين از كشورهاي همسايه، شرايط فرهنگي و اجتماعي ويژه‌اي را به وجود آورده و برخي از محلات جنوبي و حاشيه‌اي شهر تهران تبديل به كلوني تجمع مهاجرين خاصي گرديده است. تمركز خدمات اداري، دولتي و مراكز اشتغال در تهران موجب جذب جمعيت به ويژه از شهرهاي اقماري و در پي آن ايجاد ازدحام و شلوغي در اين كلان‌شهر گرديده، به طوري كه جمعيت شناور روز آن تقريباً حدود يك و نيم برابر جمعيت شب مي‌باشد. وجود آسيب‌هاي اجتماعي گوناگون از قبيل؛ كارتن‌خوابي، تكدي‌گري، كودكان كار، زباله‌گردي، دستفروشي و مشاغل بي‌كانون، مراكز فروش مواد مخدر، تجمع معتادين و غيره، چهره فرهنگي و اجتماعي تهران را مخدوش نموده است.
تهران به عنوان پايتخت ايران اسلامي داراي قدمت هفت هزار ساله تمدني و توسعه‌يافته از كانون شهر ري است و آثار تاريخي و ميراث فرهنگي ارزشمندي را در خود گنجانده كه بعضاً در ادوار گذشته مورد كم‌توجهي و آسيب قرار گرفته است. ناهمگوني در طراحي شهري و توسعه نامتوازن، عدم تناسب سيما و منظر شهري با المان‌هاي فرهنگي و اجتماعي الهام‌بخش مبتني بر هويت و سبك زندگي ايراني اسلامي و انقلابي، سرفصل ديگري از عارضه‌هاي فرهنگي اجتماعي كلان شهر تهران است. با اين وجود، تهران به عنوان الگوي ديگر شهرهاي كشور از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است و مي‌بايست به منظور تعميق و تثبيت هويت ملي، اسلامي و انقلابي و در راستاي رشد و تعالي سبك زندگي اسلامي ايراني در سطح فرد، خانواده و اجتماع با نگاه جبهه‌اي، ساختار قرارگاهي و اقدامات جهادي و در جهت رسيدن به جايگاه اصلي تهران به عنوان الهام‌بخش براي ديگر شهرهاي كشور و ملل اسلامي با طراحي برنامه‌هاي جريان‌ساز و اقدامات پيش‌دستانه مبتني بر نگاه انقلابي به كاركرد ساختارهاي فرهنگي و اجتماعي شهرداري تهران اقدام شود.
كلان‌شهر تهران در دهه‌هاي اخير مقصد مهاجرين بي‌شماري از اقصي‌نقاط كشور بوده است. وجود اقوام و اقشار متكثر با خرده‌فرهنگ‌هاي مختلف و متفاوت از يك‌سو و از سوي ديگر وجود جمعيت قابل توجه مهاجرين از كشورهاي همسايه، شرايط فرهنگي و اجتماعي ويژه‌اي را به وجود آورده و برخي از محلات جنوبي و حاشيه‌اي شهر تهران تبديل به كلوني تجمع مهاجرين خاصي گرديده است. تمركز خدمات اداري، دولتي و مراكز اشتغال در تهران موجب جذب جمعيت به ويژه از شهرهاي اقماري و در پي آن ايجاد ازدحام و شلوغي در اين كلان‌شهر گرديده، به طوري كه جمعيت شناور روز آن تقريباً حدود يك و نيم برابر جمعيت شب مي‌باشد. وجود آسيب‌هاي اجتماعي گوناگون از قبيل؛ كارتن‌خوابي، تكدي‌گري، كودكان كار، زباله‌گردي، دستفروشي و مشاغل بي‌كانون، مراكز فروش مواد مخدر، تجمع معتادين و غيره، چهره فرهنگي و اجتماعي تهران را مخدوش نموده است.
تهران به عنوان پايتخت ايران اسلامي داراي قدمت هفت هزار ساله تمدني و توسعه‌يافته از كانون شهر ري است و آثار تاريخي و ميراث فرهنگي ارزشمندي را در خود گنجانده كه بعضاً در ادوار گذشته مورد كم‌توجهي و آسيب قرار گرفته است. ناهمگوني در طراحي شهري و توسعه نامتوازن، عدم تناسب سيما و منظر شهري با المان‌هاي فرهنگي و اجتماعي الهام‌بخش مبتني بر هويت و سبك زندگي ايراني اسلامي و انقلابي، سرفصل ديگري از عارضه‌هاي فرهنگي اجتماعي كلان شهر تهران است. با اين وجود، تهران به عنوان الگوي ديگر شهرهاي كشور از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است و مي‌بايست به منظور تعميق و تثبيت هويت ملي، اسلامي و انقلابي و در راستاي رشد و تعالي سبك زندگي اسلامي ايراني در سطح فرد، خانواده و اجتماع با نگاه جبهه‌اي، ساختار قرارگاهي و اقدامات جهادي و در جهت رسيدن به جايگاه اصلي تهران به عنوان الهام‌بخش براي ديگر شهرهاي كشور و ملل اسلامي با طراحي برنامه‌هاي جريان‌ساز و اقدامات پيش‌دستانه مبتني بر نگاه انقلابي به كاركرد ساختارهاي فرهنگي و اجتماعي شهرداري تهران اقدام شود.
ب - تبيين عدالت در عرصه موضوعي
انسان به مثابه خليفه‌الله نسبت به رشد خود در مسير كمال فردي و پيشرفت اجتماعي به صورت توأمان داراي مسئوليت است و طي اين مسير با حفظ حقوق عمومي و خصوصي و ارتقاء دانش و بينش ميسر است. عدالت شهري متناظر با حفظ كرامت انساني و رعايت حقوق شهروندان در حكمراني شهري است و در معناي ديگر، عدالت به مثابه امكان فرصت رشد برابر براي آحاد مردم و اقشار مختلف جامعه بوده كه اين امر مستلزم احقاق حق و بذل توجه بيشتر به اقشار آسيب‌پذير و نيازمند حمايت مضاعف بوده، تا امكان رشد و بالندگي براي اين اقشار توان‌ياب نيز فراهم گردد.
سبك رفتاري يك شهروند در كلان‌شهر تهران مي‌تواند موجب تضييع حقوق سايرين و يا ايجاد نظم و انضباط و حفظ حقوق عمومي در شهر گردد، لذا ارائه آموزش‌ها و مهارت‌هاي شهروندي متناسب با بافت اجتماعي هر منطقه و مبتني بر اصول سبك زندگي ايراني اسلامي از وظايف حكمراني شهري در عرصه فرهنگي و اجتماعي و منطبق بر عدالت شهري است.
عدالت به مثابه حفظ حقوق آيندگان بوده، لذا صيانت و انتقال ميراث تاريخي، فرهنگي و هويتي ايران اسلامي به نسل‌هاي بعدي از جمله وظايفي است كه مي‌بايست به آن توجه ويژه‌اي نمود.
انسان به مثابه خليفه‌الله نسبت به رشد خود در مسير كمال فردي و پيشرفت اجتماعي به صورت توأمان داراي مسئوليت است و طي اين مسير با حفظ حقوق عمومي و خصوصي و ارتقاء دانش و بينش ميسر است. عدالت شهري متناظر با حفظ كرامت انساني و رعايت حقوق شهروندان در حكمراني شهري است و در معناي ديگر، عدالت به مثابه امكان فرصت رشد برابر براي آحاد مردم و اقشار مختلف جامعه بوده كه اين امر مستلزم احقاق حق و بذل توجه بيشتر به اقشار آسيب‌پذير و نيازمند حمايت مضاعف بوده، تا امكان رشد و بالندگي براي اين اقشار توان‌ياب نيز فراهم گردد.
سبك رفتاري يك شهروند در كلان‌شهر تهران مي‌تواند موجب تضييع حقوق سايرين و يا ايجاد نظم و انضباط و حفظ حقوق عمومي در شهر گردد، لذا ارائه آموزش‌ها و مهارت‌هاي شهروندي متناسب با بافت اجتماعي هر منطقه و مبتني بر اصول سبك زندگي ايراني اسلامي از وظايف حكمراني شهري در عرصه فرهنگي و اجتماعي و منطبق بر عدالت شهري است.
عدالت به مثابه حفظ حقوق آيندگان بوده، لذا صيانت و انتقال ميراث تاريخي، فرهنگي و هويتي ايران اسلامي به نسل‌هاي بعدي از جمله وظايفي است كه مي‌بايست به آن توجه ويژه‌اي نمود.
ج - احكام
بخش 9: شهرداري تهران موظف است در راستاي توسعه مشاركت شهروندان در اداره شهر، افزايش سرمايه اجتماعي و مسئوليت‌پذيري جمعي، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 83- توسعه مشاركت عمومي شهروندان، مردمي‌سازي اداره شهر و برگزاري رويدادهاي مختلف مردمي در راستاي رشد فضائل معنوي، نشاط و سلامت جسماني در سطوح متفاوت با اتخاذ رويكرد محله‌محوري در طول سال‌هاي برنامه
تبصره: احداث 7 سراي محله در محلات فاقد سراي محله تا پايان برنامه
حكم 84- راه‌اندازي شبكه جمع‌سپاري و مشاركت شهروندي شهر تهران با امكان مشاركت و نظرخواهي از شهروندان، اعطاي امتياز و اعتبار به شهروندان مسئول و مشاركت‌جو، جلب مسئوليت‌پذيري شركت‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي در موضوعات مورد نظر مديريت شهري تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه و بهره‌برداري از بستر ايجادشده در طول سال‌هاي برنامه
بخش 10: شهرداري تهران موظف است در راستاي ارتقاي فرهنگ و رفتار شهروندان، بازآفريني هويت تاريخي، ارتقاي سلامت شهروندان و ترويج سبك زندگي ايراني اسلامي، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 85- ارتقاي اخلاق و رفتار شهروندي و مهارت‌آفريني براي اقشار مختلف شهروندان در زمينه زيست شهري با اولويت موضوعات؛ تفكيك زباله و پسماند، رفتار ترافيكي مناسب، قانون‌مداري، استفاده از حمل و نقل عمومي، توسعه و نگهداري فضاي سبز، كنترل آسيب‌هاي اجتماعي، ايمني، تاب‌آوري شهري، مديريت بحران و پدافند غيرعامل، ارتقاء سلامت، اصلاح الگوي مصرف، كاهش مصرف پلاستيك، آيين همسايه‌داري، رعايت حقوق عمومي و شهروندي، مسئوليت‌پذيري و مشاركت‌پذيري اجتماعي مبتني بر سبك زندگي ايراني اسلامي و با اولويت كودكان و نوجوانان به ميزان تحت پوشش قرار دادن ساليانه حداقل 10 درصد از جمعيت شهر تهران از طريق آموزش‌هاي شهروندي در سراهاي محله، فرهنگسراها، خانه‌هاي فرهنگ، مساجد، مدارس، بوستان‌ها و فضاهاي شهري، تبليغات محيطي، از طريق ظرفيت‌هاي هنر عمومي، توليدات رسانه‌اي و تلويزيوني، برگزاري رويدادهاي فرهنگي و به ويژه بهره‌گيري از فضاي مجازي و با مشاركت ظرفيت‌هاي مردمي و ساير نهادهاي ذيربط تا پايان برنامه
حكم 86- ايجاد و توسعه زيست بوم مجازي با بهره‌گيري از مشاركت عمومي به منظور ارتقاء فرهنگ رفتاري شهروندان در موضوعات شهري توسط مؤسسه همشهري در طول سال‌هاي برنامه
حكم 87- توسعه و ترويج ورزش همگاني و استعداديابي ورزشي در راستاي كمك به ورزش قهرماني و افزايش نشاط و سلامت اجتماعي از طريق اجراي برنامه‌هاي متناظر در سطح محلات و مناطق و هم‌چنين برگزاري جشنواره ورزشي محلات به صورت ساليانه تا پايان برنامه
حكم 88- حمايت از ورزش‌هاي آييني؛ باستاني، پهلواني و بومي در محلات شهر تهران با همكاري سازمان‌هاي ذيربط و اجراي آن تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 89- توسعه سرانه‌هاي ورزشي و تجهيز مراكز در مناطق و محلات كم‌برخوردار و ارتقاء بهرهوري از مجموعه‌هاي ورزشي موجود شهر در طول برنامه
حكم 90- توسعه و بهبود مراكز فرهنگي و اجتماعي سالمندي با توجه به معيارهاي شهر دوستدار سالمند و فعال‌سازي 5 مركز مناسب فرهنگي و آموزشي تجهيزشده فراهنگ تا پايان برنامه
حكم 91(اصلاح 1403/08/13):
توسعه گردشگري پايدار از طريق ايجاد ساختار سازماني تخصصي مديريت و راهبري گردشگري شهر تهران، با مأموريت‌ها، وظايف، سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي، راهبري و اجراي برنامه‌هاي گردشگري و حفظ ميراث فرهنگي و حمايت از صنايع دستي شهر تهران به ويژه برپايي جشنواره‌هاي موضوعي گردشگري، صنايع دستي و ميراث فرهنگي، تدوين اسناد جامع گردشگري با رويكرد استفاده از ظرفيت‌هاي ويژه اماكن گردشگري شامل موزه‌ها، خانه موزه‌ها، مراكز تفريحي و ميراث طبيعي از جمله درياچه خليج فارس و پهنه چيتگر، كوهسار، ياس فاطمي، پهنه سرخه حصار، پارك جنگلي شيان و پهنه گردشگري عباس آباد و ديگر اماكن گردشگري و ابنيه تاريخي و ميراث فرهنگي متعلق به شهرداري تهران به ويژه در مناطق قطب گردشگري (ري و شميرانات) و ارائه لايحه آن به شوراي اسلامي شهر تهران براي تصويب با رويكرد استفاده از امكانات و ظرفيت‌هاي شركت‌ها، مؤسسات و واحدهاي اجرايي موجود در شهرداري تهران و عدم افزايش نيروي انساني.
()
توسعه گردشگري پايدار از طريق ايجاد ساختار سازماني تخصصي مديريت و راهبري گردشگري شهر تهران، با مأموريت‌ها، وظايف، سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي، راهبري و اجراي برنامه‌هاي گردشگري و حفظ ميراث فرهنگي و حمايت از صنايع دستي شهر تهران به ويژه برپايي جشنواره‌هاي موضوعي گردشگري، صنايع دستي و ميراث فرهنگي، تدوين اسناد جامع گردشگري با رويكرد استفاده از ظرفيت‌هاي ويژه اماكن گردشگري شامل موزه‌ها، خانه موزه‌ها، مراكز تفريحي و ميراث طبيعي از جمله درياچه خليج فارس و پهنه چيتگر، كوهسار، ياس فاطمي، پهنه سرخه حصار، پارك جنگلي شيان و پهنه گردشگري عباس آباد و ديگر اماكن گردشگري و ابنيه تاريخي و ميراث فرهنگي متعلق به شهرداري تهران به ويژه در مناطق قطب گردشگري (ري و شميرانات) و ارائه لايحه آن به شوراي اسلامي شهر تهران براي تصويب با رويكرد استفاده از امكانات و ظرفيت‌هاي شركت‌ها، مؤسسات و واحدهاي اجرايي موجود در شهرداري تهران و عدم افزايش نيروي انساني.
() به‌نظر می‌رسد به موجب مصوبه اصلاحیه 160/4187/15041 و تغییر عبارت «تأسيس سازمان گردشگري شهر تهران» به «ايجاد ساختار سازماني تخصصي مديريت و راهبري گردشگري شهر تهران»، ردیف اول جدول نیز باید مورد اصلاح قرار گیرد.
حكم 92- اجراي برنامه اكوپارك شهري در اراضي عباس‌آباد بر پايه نوآوري اجتماعي، گردشگري خلاق و هوشمندسازي شهري و توسعه محورهاي پياده بافت پيراموني به اراضي مذكور در طول سال‌هاي برنامه
حكم 93- توانمندسازي خانواده در عرصه‌هاي مختلف با ترويج سبك زندگي ايراني اسلامي از طريق آموزش، توليد محصولات هنري و رسانه‌اي و توسعه رويكرد خانواده محوري در سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و اجرا به منظور تحقق تهران، شهر حامي خانواده تا پايان برنامه
حكم 94- برگزاري رويدادها، جشنواره‌هاي فرهنگي، هنري و ورزشي به منظور ارتقاء نقش و جايگاه زنان و دختران در خانواده و جامعه، توان‌افزايي و ارتقاء سطح كنش‌گري و فعاليت‌هاي اجتماعي زنان و دختران و بروزرساني، ارتقاي بهرهوري و افزايش ظرفيت مجموعه‌هاي؛ شهربانو، بوستان ويژه بانوان، مراكز كوثر، شهردخت به ميزان ساليانه حداقل 10 درصد با مشاركت بخش خصوصي و توسعه اتاق‌هاي مادر و كودك در حداقل 70 درصد از بوستان‌هاي بزرگ، ايستگاه‌هاي مترو، مراكز تفريحي فرهنگي و ساير اماكن هدف تا پايان برنامه
حكم 95- تشكيل ستاد جمعيت شهر تهران با مشاركت تمامي نهادهاي مسئول، استفاده حداكثري از ظرفيت‌هاي تبليغي و رسانه‌اي شهرداري، فعال‌سازي حداقل 17 تالار ياس مناسب براي حمايت از ازدواج آسان با تأكيد بر اقشار كم‌برخوردار و هم‌چنين توسعه و تجهيز 6 مركز فرآموز جديد با همكاري و مشاركت بخش خصوصي و ساير نهادهاي ذيربط تا پايان برنامه
حكم 96- اتخاذ رويكرد مسجدمحوري با محوريت هر محله يك مسجد، سازماندهي و اجراي برنامه‌هاي فرهنگي و آموزشي در حوزه زنان، خانوده، تعليم و تربيت، معارف قرآني، كارگاه مشاوره با رويكرد ترويج سبك زندگي ايراني اسلامي و هم‌چنين برگزاري اردوها و رويدادهاي جهادي در محلات با بهره‌گيري از ظرفيت مساجد، حلقه‌هاي مياني [5] جبهه انقلاب و به‌ويژه نوجوانان در طول سال‌هاي برنامه
تبصره 1: كمك به اتمام مساجد در حال ساخت و در تعهد شهرداري
تبصره 2: كمك به احداث مساجد جديد بر اساس نيازسنجي و با رعايت اصل سادگي و تصويب در شوراي تخصصي مربوطه
حكم 97- تدوين سند توسعه سلامت در برش‌هاي منطقه‌اي مبتني بر عوامل اجتماعي تعيين‌كننده سلامت شهروندان و اقشار خاص (به‌ويژه معلولين) و مخاطرات مربوطه تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه و هم‌چنين توسعه كانون‌هاي مردمي سلامت‌محور، خانه‌ها و شبكه بهداشت شهري با همكاري نهادهاي مربوطه در طول سال‌هاي برنامه
حكم 98- توسعه و احداث سازه‌ها و نمادهاي هويت‌بخش و الهام‌بخش، تداعي‌كننده مفاهيم والاي انساني و اسلامي، الگوسازي شخصيت‌هاي برجسته و تاريخي ايران اسلامي در كالبد شهري به ميزان ايجاد حداقل 15 سازه و نماد ممتاز فاخر در سطح ملي تا پايان برنامه
حكم 99- بهسازي و توسعه كالبدي آرامستان‌هاي تاريخي واقع در بافت شهري (از قبيل؛ ابن بابويه، امام‌زاده عبدالله، امام‌زاده يحيي، امام‌زادگان عينعلي و زينعلي، امام‌زاده پنج تن و ساير آرامستان‌ها) با رعايت استانداردهاي زيست‌محيطي، استفاده مناسب از ظرفيت معنوي و فرهنگي آن‌ها با هماهنگي نهادها و مراجع ذيربط و هم‌چنين اقدام در زمينه‌ي مكان‌يابي احداث آرامستان‌هاي جديد تا پايان برنامه
بخش 11: شهرداري تهران موظف است در راستاي پيشگيري و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي در شهر تهران از طريق توجه به اقشار آسيب‌ديده اجتماعي و در معرض آسيب، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 100- توسعه فعاليت قرارگاه اجتماعي و زيرساخت‌هاي ارائه خدمات اجتماعي به منظور ساماندهي معتادين متجاهر، حرفه‌آموزي كودكان كار، زنان بدسرپرست و بي‌سرپرست با استفاده از ظرفيت‌هاي مردمي، نهادهاي اجتماعي، مشاركت بخش خصوصي و تمامي نهادهاي ذيربط عمومي و دولتي با رويكرد استقرار چرخه كامل بازتواني، توانمندسازي و پايدارسازي رواني، اجتماعي و شغلي تا پايان برنامه
حكم 101- شناسايي و ساماندهي فضاهاي بي‌دفاع شهري، كانون‌هاي آسيب و خطر در راستاي ارتقاي امنيت اجتماعي و با همكاري نهادهاي متولي و دستگاه‌هاي ذيربط به طور متوسط حداقل پنج نقطه ساليانه در مناطق 22گانه شهر تهران تا پايان برنامه
حكم 102- ايجاد امكان رصد و پايش آسيب‌هاي اجتماعي، تجميع داده‌هاي مرتبط و هوشمندسازي با بهره‌گيري از ظرفيت رصدخانه شهري و با همكاري ساير نهادها و دستگاه‌ها تا پايان برنامه
حكم 103- توسعه و حمايت از فرهنگ كار، آموزش كارآفريني، اشتغال خانگي و صنايع خلاق ويژه‌ي اقشار در معرض آسيب اجتماعي با بهره‌گيري از ظرفيت فرهنگسراها، سراهاي محلات، مساجد و برپايي بازارچه‌ها و نمايشگاه‌ها، با مشاركت نهادهاي خيريه و بخش خصوصي تا پايان برنامه
فصل پنجم (5) - هوشمندسازي و بهبود مديريت
الف - شرح وضعيت موجود
مديريت شهري واحد در بسياري از شهرهاي جهان، در اختيار يك نهاد يا سازمان است اما برخلاف اين اصل مديريت شهري در كشور ما از يك ساختار واحد و منسجمي تبعيت نمي‌كند و در اين شرايط بايد راهبرد مديريت يكپارچه شهري و تعاملات گسترده في‌مابين با ساير مراجع ذيربط در حوزه مديريت شهري را دنبال نمود.
عدم وجود شفافيت قوانين و مقررات و عدم مكانيزه بودن فعاليت‌ها و هم‌چنين جزيره‌اي بودن برخي از سامانه‌هاي موجود، موجب پراكندگي اطلاعات در حوزه‌هاي مختلف شهري گرديده و به همين دليل شهرداري تهران در حال حاضر با چالش‌هاي بسياري در زمينه مديريت هوشمند شهر مواجه است، رشد و ارتقاء در معيارها و سنجه‌هاي شهر هوشمند از قبيل هوشمندسازي در عرصه‌هاي؛ حمل و نقل عمومي، خدمات شهري و محيط زيست، مديريت مالي و اقتصاد شهري، منابع انساني، برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي و صدور مجوزها به‌ويژه در حوزه قوانين شهرسازي از جمله مواردي است كه بايد مورد توجه قرار گيرند.
به روز نبودن تجهيزات سختافزاري و نرم‌افزاري و فرسودگي انباشته تجهيزات فعلي موجب گرديده تا سيستم‌هاي هوشمند شهرداري تهران پاسخگوي نيازهاي امروز مديريت شهري نبوده و در وضعيت آسيب‌پذير و ناپايداري، قرار گيرد. فقدان ظرفيت لازم، متناسب نبودن زيرساخت‌ها براي ذخيره‌سازي اطلاعات و عدم رعايت اصول امنيت سيستم‌ها و ايمني كالبدي مراكز مرتبط اين حوزه از ضعف‌هاي بزرگ شهرداري در تجهيزات بنيادين و اصول پدافند غيرعامل مي‌باشد.
تجربه ناگوار حمله سايبري به سيستم‌هاي شهرداري تهران در سال 1401، وجود نقصان و ضعف در امنيت نرم‌افزارها و سيستم‌هاي موجود، نفوذپذيري آن را به گونه‌اي مشهود نمود كه اكثر سامانه‌هاي خدمات الكترونيكي مديريت شهر را قريب دو ماه مختل كرد و به همين دليل ساختارهايي كه به آن‌ها اشاره شده است، نيازمند توسعه متناسب و رسيدن به شرايط استاندارد است.
هم‌اكنون شهرداري تهران داراي 1860 كيلومتر فيبر نوري است كه براي تحقق اهداف ميان مدت مديريت شهري، توسعه آن به ميزان 3 هزار كيلومتر در سطح شهر مورد نياز است.
عدم تكميل بي‌سيم ديجيتال و زيرساخت‌هاي مرتبط با آن در زمان وقوع حوادث غير مترقبه، مديريت بحران را با چالش جدي مواجه مي‌سازد كه متأسفانه توسعه در اين امر در سال‌هاي گذشته مورد توجه قرار نگرفته است.
برخط نبودن كارت بليت‌هاي الكترونيكي در مترو و اتوبوس، عدم توسعه پرداخت الكترونيك در ناوگان تاكسيراني و عدم شكل‌گيري كيف پول شهروندي و ارز ديجيتال براي بهره‌برداري در انواع خدمات شهري از جمله مشكلاتي است كه مديريت هوشمندسازي شهر با آن مواجه است. زيرساخت‌هاي امضاي الكترونيك در سامانه‌هاي شهرداري اجرا نشده و علي‌رغم مكانيزه شدن بسياري از خدمات، فرآيندهاي تعبيه شده با تطويل زماني مواجه مي‌باشد.
نظام مديريت شهر تهران در حوزه هوشمندسازي هم‌چنان روزآمدي لازم را نداشته و نيازمند تكميل زيرساخت‌هاي لازم در مديريت بهينه منابع و ارائه خدمات به شهروندان است. املاك و مستغلات شهرداري يكي از اصلي‌ترين دارايي‌هاي سازمان شهرداري است كه در دوره‌هاي گذشته بدون ايجاد ارزش افزوده و به سبك خام‌فروشي به منظور تأمين منابع مالي فروخته شده و در اين زمينه نياز به يك نگرش مبتني بر مولدسازي دارايي‌ها است و مي‌بايست به روش‌هاي نويني مانند نشانه‌گذاري رقومي (توكنايز كردن ديجيتال) [6] مبتني بر دفتر كل توزيع‌شده (بلاك‌چين) [7] براي ارزش‌گذاري و مديريت دارايي‌هاي مشهود و نامشهود روي آورد كه موجب كارايي بيشتر، حفظ امنيت بيشتر، كاهش هزينه‌ها، توسعه اقتصاد مردم‌نهاد و افزايش عدالت اجتماعي مي‌گردد.
در نهايت با توسعه ارائه خدمات يكپارچه و جامع در قالب درگاه واحد ارائه خدمات غير حضوري شهرداري تهران و استفاده از روش‌هاي جمع‌سپاري براي تحقق مشاركت مردم در تصميم‌گيري‌ها، مي‌توان رشد و بهبود مديريت را در سازمان عظيم شهرداري تهران دنبال نمود.
مديريت شهري واحد در بسياري از شهرهاي جهان، در اختيار يك نهاد يا سازمان است اما برخلاف اين اصل مديريت شهري در كشور ما از يك ساختار واحد و منسجمي تبعيت نمي‌كند و در اين شرايط بايد راهبرد مديريت يكپارچه شهري و تعاملات گسترده في‌مابين با ساير مراجع ذيربط در حوزه مديريت شهري را دنبال نمود.
عدم وجود شفافيت قوانين و مقررات و عدم مكانيزه بودن فعاليت‌ها و هم‌چنين جزيره‌اي بودن برخي از سامانه‌هاي موجود، موجب پراكندگي اطلاعات در حوزه‌هاي مختلف شهري گرديده و به همين دليل شهرداري تهران در حال حاضر با چالش‌هاي بسياري در زمينه مديريت هوشمند شهر مواجه است، رشد و ارتقاء در معيارها و سنجه‌هاي شهر هوشمند از قبيل هوشمندسازي در عرصه‌هاي؛ حمل و نقل عمومي، خدمات شهري و محيط زيست، مديريت مالي و اقتصاد شهري، منابع انساني، برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي و صدور مجوزها به‌ويژه در حوزه قوانين شهرسازي از جمله مواردي است كه بايد مورد توجه قرار گيرند.
به روز نبودن تجهيزات سختافزاري و نرم‌افزاري و فرسودگي انباشته تجهيزات فعلي موجب گرديده تا سيستم‌هاي هوشمند شهرداري تهران پاسخگوي نيازهاي امروز مديريت شهري نبوده و در وضعيت آسيب‌پذير و ناپايداري، قرار گيرد. فقدان ظرفيت لازم، متناسب نبودن زيرساخت‌ها براي ذخيره‌سازي اطلاعات و عدم رعايت اصول امنيت سيستم‌ها و ايمني كالبدي مراكز مرتبط اين حوزه از ضعف‌هاي بزرگ شهرداري در تجهيزات بنيادين و اصول پدافند غيرعامل مي‌باشد.
تجربه ناگوار حمله سايبري به سيستم‌هاي شهرداري تهران در سال 1401، وجود نقصان و ضعف در امنيت نرم‌افزارها و سيستم‌هاي موجود، نفوذپذيري آن را به گونه‌اي مشهود نمود كه اكثر سامانه‌هاي خدمات الكترونيكي مديريت شهر را قريب دو ماه مختل كرد و به همين دليل ساختارهايي كه به آن‌ها اشاره شده است، نيازمند توسعه متناسب و رسيدن به شرايط استاندارد است.
هم‌اكنون شهرداري تهران داراي 1860 كيلومتر فيبر نوري است كه براي تحقق اهداف ميان مدت مديريت شهري، توسعه آن به ميزان 3 هزار كيلومتر در سطح شهر مورد نياز است.
عدم تكميل بي‌سيم ديجيتال و زيرساخت‌هاي مرتبط با آن در زمان وقوع حوادث غير مترقبه، مديريت بحران را با چالش جدي مواجه مي‌سازد كه متأسفانه توسعه در اين امر در سال‌هاي گذشته مورد توجه قرار نگرفته است.
برخط نبودن كارت بليت‌هاي الكترونيكي در مترو و اتوبوس، عدم توسعه پرداخت الكترونيك در ناوگان تاكسيراني و عدم شكل‌گيري كيف پول شهروندي و ارز ديجيتال براي بهره‌برداري در انواع خدمات شهري از جمله مشكلاتي است كه مديريت هوشمندسازي شهر با آن مواجه است. زيرساخت‌هاي امضاي الكترونيك در سامانه‌هاي شهرداري اجرا نشده و علي‌رغم مكانيزه شدن بسياري از خدمات، فرآيندهاي تعبيه شده با تطويل زماني مواجه مي‌باشد.
نظام مديريت شهر تهران در حوزه هوشمندسازي هم‌چنان روزآمدي لازم را نداشته و نيازمند تكميل زيرساخت‌هاي لازم در مديريت بهينه منابع و ارائه خدمات به شهروندان است. املاك و مستغلات شهرداري يكي از اصلي‌ترين دارايي‌هاي سازمان شهرداري است كه در دوره‌هاي گذشته بدون ايجاد ارزش افزوده و به سبك خام‌فروشي به منظور تأمين منابع مالي فروخته شده و در اين زمينه نياز به يك نگرش مبتني بر مولدسازي دارايي‌ها است و مي‌بايست به روش‌هاي نويني مانند نشانه‌گذاري رقومي (توكنايز كردن ديجيتال) [6] مبتني بر دفتر كل توزيع‌شده (بلاك‌چين) [7] براي ارزش‌گذاري و مديريت دارايي‌هاي مشهود و نامشهود روي آورد كه موجب كارايي بيشتر، حفظ امنيت بيشتر، كاهش هزينه‌ها، توسعه اقتصاد مردم‌نهاد و افزايش عدالت اجتماعي مي‌گردد.
در نهايت با توسعه ارائه خدمات يكپارچه و جامع در قالب درگاه واحد ارائه خدمات غير حضوري شهرداري تهران و استفاده از روش‌هاي جمع‌سپاري براي تحقق مشاركت مردم در تصميم‌گيري‌ها، مي‌توان رشد و بهبود مديريت را در سازمان عظيم شهرداري تهران دنبال نمود.
ب - تبيين عدالت در عرصۀ موضوعي
عدالت در يك معنا به مثابه احقاق حقوق شهروندان در نظام اداري بوده كه با به‌كارگيري سامانه‌هاي هوشمند، غيرحضوري نمودن امور در ارائۀ خدمات، كاهش دخالت نيروي انساني و مداخلات سليقه‌اي، موجب تسهيل و تسريع در انجام درخواست شهروندان گرديده و حفظ كرامت انساني را در پي خواهد داشت، كه اين امر يكي از مصاديق بارز تحقق عدالت در نظام اداري است. عدالت در مديريت شهري به مثابه امكان فرصت برابر جهت ايجاد دسترسي عمومي و يكسان شهروندان به اطلاعات و خدمات مي‌باشد كه از تبعيض در بروز رانت جلوگيري به عمل آورده و با ايجاد شفافيت، موجب مشاركت در نظارت همگاني، افزايش سرمايۀ اجتماعي و باعث ايجاد مانع جدي در غلبۀ منافع افراد خاص، بر مصالح عمومي و ايجاد زمينه‌هاي فساد خواهد بود. توسعه و گسترش كاركردي سامانۀ شفافيت در شهرداري تهران، گامي مؤثر در جلوگيري از تعارض منافع و مطالبۀ عمومي براي برقراري عدالت در وجوه مختلف مديريت شهري است و موجب افزايش دقت مديران در پاسداشت دارايي‌هاي عمومي شهر و صيانت از بيت‌المال خواهد بود.
عدالت در يك معنا به مثابه احقاق حقوق شهروندان در نظام اداري بوده كه با به‌كارگيري سامانه‌هاي هوشمند، غيرحضوري نمودن امور در ارائۀ خدمات، كاهش دخالت نيروي انساني و مداخلات سليقه‌اي، موجب تسهيل و تسريع در انجام درخواست شهروندان گرديده و حفظ كرامت انساني را در پي خواهد داشت، كه اين امر يكي از مصاديق بارز تحقق عدالت در نظام اداري است. عدالت در مديريت شهري به مثابه امكان فرصت برابر جهت ايجاد دسترسي عمومي و يكسان شهروندان به اطلاعات و خدمات مي‌باشد كه از تبعيض در بروز رانت جلوگيري به عمل آورده و با ايجاد شفافيت، موجب مشاركت در نظارت همگاني، افزايش سرمايۀ اجتماعي و باعث ايجاد مانع جدي در غلبۀ منافع افراد خاص، بر مصالح عمومي و ايجاد زمينه‌هاي فساد خواهد بود. توسعه و گسترش كاركردي سامانۀ شفافيت در شهرداري تهران، گامي مؤثر در جلوگيري از تعارض منافع و مطالبۀ عمومي براي برقراري عدالت در وجوه مختلف مديريت شهري است و موجب افزايش دقت مديران در پاسداشت دارايي‌هاي عمومي شهر و صيانت از بيت‌المال خواهد بود.
ج- احكام
بخش 12: شهرداري تهران موظف است به منظور توسعه زيرساخت‌هاي فناورانه، دستيابي به شهر و مديريت شهري هوشمند و شهرداري غيرحضوري (ارائه خدمات غيرحضوري)، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 104- تدوين سند جامع حكمروايي فناوري اطلاعات و ارتباطات، به منظور تصويب آن در شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 105- ارائه خدمات غيرحضوري برخط در يك درگاه واحد و در همه حوزه‌هاي تعامل با مردم، كاركنان، بنگاه‌هاي بخش خصوصي و نهادهاي دولتي از قبيل؛ صدور انواع مجوز، گواهي، مفاصاحساب، پاسخ به استعلامات، گردش كار صدور آراء و نظريات كميسيون‌هاي موضوعه در طول سال‌هاي برنامه
حكم 106- توسعه زيرساخت‌هاي ارتباط ديجيتالي پايدار از قبيل؛ افزايش شبكه فيبر نوري به ميزان 300 كيلومتر، جايگزين نمودن ارتباطات راديويي در ساختمان‌هاي مهم وحساس شهرداري تهران، توسعه و تكميل شبكه مخابراتي بي‌سيم ديجيتال، ايجاد شبكه ارتباطي كم‌توان گسترده (موسوم به lpwan) با همكاري بخش خصوصي و منطبق بر قوانين موضوعه، براي توسعه كاربرد اينترنت اشياء و حسگرها در سطح شهر تهران تا پايان برنامه
حكم 107- ارتقاء و بروزرساني تجهيزات و زيرساخت‌هاي سختافزاري، مركز داده (data center) و متناسب‌سازي كالبدي محل استقرار تجهيزات مطابق با الزامات پدافند غيرعامل تا پايان برنامه
بخش13: شهرداري تهران موظف است با بهره‌گيري از سيستم‌هاي هوشمند و استقرار نظام جامع آمار و حكمروايي داده، به‌منظور توسعه شفافيت، ايجاد نظارت همگاني، ارتقاي سلامت اداري، جلوگيري از تعارض منافع و تحقق عدالت، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 108- ارائه لايحه حكمروايي داده شهري به منظور سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي، هدايت، نظارت و پايش چرخه حيات داده و اطلاعات، از قبيل توليد (تكميل، تدقيق و تجميع داده‌هاي كاربردي)، اشتراك، اطمينان از كيفيت و يكپارچگي دادهها به شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 109- ارائه لايحه سند تعامل‌پذيري الكترونيكي، براي برقراري ارتباط فني، معنايي، فرايندي و قانوني، به‌منظور سهولت تعاملات كسب‌وكاري بين شهرداري و ساير دستگاه‌هاي خدمات شهري، دولت و بنگاه‌هاي خصوصي، مبتني بر اسناد مصوب ملي، به شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 110- اجراي كامل سند نظام جامع آماري شهرداري تهران، توليد پيشخوان‌هاي اطلاعاتي براي لايه‌هاي مديريتي شهري و توسعه محتوايي رصدخانه شهري تهران در طي سال‌هاي برنامه
حكم 111- انتشار برخط تمامي اطلاعات و دادهها براساس مصوبات موضوعه بر روي سامانه شفاف به منظور ايجاد شفافيت، جلوگيري از تعارض منافع و پيشگيري از فساد در طول سال‌هاي برنامه
بخش 14: شهرداري تهران موظف است به منظور ارتقاي سطح امنيت فناوري اطلاعات و ارتباطات، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 112- پياده‌سازي سازوكارهاي پيشگيري از دسترسي و مشاهده اطلاعات توسط افراد غيرمجاز، حفظ حريم خصوصي، حفظ جامعيت اطلاعات، انكارناپذيري، تصديق اصالت مانند امضاي الكترونيك، تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 113- پياده‌سازي نظام جامع امنيت فناوري اطلاعات و ارتباطات برمبناي استانداردهاي رايج (isms)، به منظور استقرار سازوكارهاي پيشگيري از دسترسي غيرمجاز به سامانه‌ها و اطلاعات، دستكاري دادهها و اطلاعات، جعل هويت و درج اطلاعات جعلي، قطع يا ايجاد وقفه در ارائه خدمت و پيشگيري از حملات سايبري تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 114- تدوين و پياده‌سازي نظام مديريت سطح خدمت (slm)، سيستم تداوم كسب‌وكار (bcs) و طرح بازيابي از بحران (drp) براي سرويس‌هاي اصلي فناوري اطلاعات و ارتباطات، تا حداكثر هجده ماه پس از ابلاغ برنامه
بخش 15: شهرداري تهران موظف است به منظور ارتقاي توان مديريت بحران، افزايش تاب‌آوري شهر در حوادث و بلايا و هم‌چنين ارتقاء ايمني شهر، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 115- اجراي هوشمندسازي و يكپارچه‌سازي سامانه‌هاي اطلاعاتي حوزه مديريت بحران با همكاري ساير دستگاه‌هاي ذيربط و هم‌چنين ايجاد امكانات ارتباطي و مخابراتي امن، پايدار و مستقل از شبكه موجود براي حوزه مديريت بحران و ايمني شهر تا پايان برنامه
بخش16: شهرداري تهران موظف است در راستاي ارتقاي كارايي و بهرهوري مديريت سازماني، استفاده از ظرفيت‌هاي دانش‌بنيان و به‌كارگيري سيستم‌هاي هوشمند در مديريت، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 116- تدوين طرح جامع آتش‌نشاني هوشمند با تأكيد بر راهكارهاي توسعه اينترنت اشياء و ارتباطات پايدار، تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه و توسعه سامانه هوشمند اعلام حريق با اولويت ساختمان‌هاي شهرداري تهران و هم‌چنين مراكز و ساختمان‌هاي حساس، مهم و پرخطر تا پايان برنامه
حكم 117- تكميل و بروزرساني اطلاعات سامانه جامع املاك شهرداري تهران توسط تمامي بخش‌هاي تابعه شهرداري و اعمال سياست‌گذاري واحد در طول سال‌هاي برنامه
حكم 118- ايجاد نظام گزارش‌گيري برخط يكپارچه مطالبات و بدهي‌هاي شهرداري در تمامي بخش‌ها، شامل ديون گذشته و تعهدات جديد ايجادشده، در راستاي مديريت يكپارچه مطالبات و بدهي‌ها، مبتني بر سامانه جامع مالي شهرداري تا حداكثر هشت ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 119- بازنگري در ضوابط تأسيس و بازطراحي نقش و وظايف دفاتر خدمات الكترونيك شهر و ارائه لايحه آن به شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر هشت ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 120- توسعه روش‌هاي پرداخت الكترونيك منطبق بر قوانين و مقررات موضوعه براي بهره‌برداري با اولويت در مترو، ناوگان اتوبوسراني و تاكسيراني، ميادين ميوه و تره‌بار، فروشگاه‌هاي شهروند، مراكز معاينه فني خودرو، مراكز فرهنگي، ورزشي و تفريحي متعلق به شهرداري تهران با اولويت بانك شهر و تكميل آن تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 121- تدوين آيين‌نامه بازار الكترونيكي تهاتر منابع غير نقد شهرداري تهران با هدف شفاف‌سازي تعاملات ميان مؤديان بدهكار و طلبكار و تهاتر في‌مابين، با امكان استفاده از خدمات كارگزاران مجاز و ارائه به شوراي اسلامي شهر تهران براي تصويب تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه و اجراي آن پس از اخذ مجوزهاي لازم از مراجع ذيربط تا حداكثر شش ماه پس از تصويب شورا
حكم 122- توسعه فروش مجازي فروشگاه‌هاي شهروند و ميادين ميوه و تره‌بار به منظور بهبود زنجيره تأمين كالاي باكيفيت، قيمت مناسب و عدالت در دسترسي شهروندان به خدمات مذكور به ميزان افزايش ساليانه حداقل 10 درصد نسبت به وضع موجود تا پايان برنامه
تبصره 1: توسعه فروشگاه‌هاي محلي شهروند مورد نياز با رويكرد مشاركتي به ميزان افزايش 46 هزار متر مربع تا پايان برنامه
تبصره 2: توسعه ميادين و بازارچه‌هاي محلي ميوه و تره‌بار مورد نياز به ميزان افزايش 135 بازار جديد تا پايان برنامه
حكم 123- ارائه لايحه استفاده از فناوري‌هاي نشانه‌گذاري رقومي و توكنايز نمودن ديجيتال مبتني بر دفتر كل توزيع‌شده (بلاك‌چين) براي شفاف‌سازي و پيشگيري از پنهان‌سازي اطلاعات دارايي‌ها و امكان مشاركت مردم در تأمين منابع مالي مديريت شهري از طريق رمزارزهاي اختصاصي شهرداري (پس از اخذ مجوزهاي قانوني) به شوراي اسلامي شهر تهران براي تصويب، تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 124- تصحيح، تجميع، پردازش، تحليل داده‌هاي مكاني، ايجاد و غني‌سازي لايه‌هاي اطلاعاتي و نقشه‌هاي شهر در مديريت شهري از طريق جمع‌آوري، برداشت اطلاعات مكاني دقيق، پايش زمين و زيرساخت‌هاي عمراني شهر مبتني بر سند tsdi، در طول سال‌هاي برنامه
تبصره: انجام حكم فوق با اولويت مراكز بخش عمومي
تبصره: انجام حكم فوق با اولويت مراكز بخش عمومي
حكم 125- ارائه لايحه نقشه راه نوآوري و فناوري در شهرداري تهران براي تصويب به شوراي اسلامي شهر تهران، توسعه زيرساخت‌هاي حمايت از فناوري و نوآوري، مشاركت با فن‌بازارها و شتاب‌دهنده‌ها، مشاركت در احداث پارك‌هاي علم و فناوري، ايجاد صندوق پژوهش و سرمايه‌گذاري خطرپذير در فناوري‌هاي نوين شهري با مشاركت نهادهاي متولي اين حوزه تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 126- توسعه زيرساخت‌هاي فني جمع‌سپاري و جلب مشاركت عمومي شهروندان و نخبگان در تصميم‌سازي‌ها و حل مسائل شهري و هم‌چنين تحقق باشگاه شهروندي و اعطاي امتياز و اعتبار شهروندي به شهروند مسئول و مشاركت‌جو، تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه
تبصره: ايجاد مركز مديريت يكپارچه ارتباط شهروندي (zrm) از قبيل؛ پيام‌هاي ديجيتال، تماس تلفني، پست الكترونيك و ساير موارد به منظور توسعه كمي و كيفي ارتباط مديريت شهري با شهروندان
حكم 127- تجميع ساختمان‌هاي حوزه ستادي شهرداري تهران حداكثر تا پايان برنامه
بخش 17: شهرداري تهران موظف است در راستاي مولدسازي دارايي‌ها، انضباط‌بخشي مالي و توسعه سرمايه‌گذاري اشخاص و نهادها در مديريت شهري، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 128- راه‌اندازي اطلس فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري براي اطلاع عموم شهروندان و سرمايه‌گذاران داخلي و خارجي تا حداكثر سه ماه پس از ابلاغ برنامه و بروزرساني مستمر در طول سال‌هاي برنامه
حكم 129- مديريت يكپارچه اجاره‌داري و ساماندهي املاك، مستغلات و غرف استيجاري و تحت پوشش قراردادن تمامي املاك شهرداري تهران و واحدهاي تابعه مبتني بر سامانه جامع املاك تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
حكم 130- تأمين منابع مالي از طريق توسعه سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و سرمايه‌گذاري نهادهاي عمومي در پروژه‌هاي بزرگ‌مقياس و حائز اهميت شهري مانند، توسعه خطوط مترو و افزايش واگن، توسعه ناوگان اتوبوسراني، برقي‌سازي موتورسيكلت‌ها، توسعه بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها، مراكز تفريحي و گردشگري، هوشمندسازي و جذب سرمايه در ساير عرصه‌ها مبتني بر حل آسيب‌ها و عارضه‌هاي قراردادهاي مشاركتي گذشته تا پايان برنامه
حكم 131- مولدسازي دارايي‌ها از طريق ايجاد ارزش افزوده در املاك، فروش دارايي‌هاي مازاد در بسترهاي رقابتي نظير بورس، اتصال سامانه‌ها و درگاه‌هاي بدهي مؤديان عوارض شهري و همكاري با ساير نهادهاي حاكميتي براي تسريع در وصول مطالبات شهروندي در طول سال‌هاي اجراي برنامه
حكم 132- ايجاد نظام خزانه‌داري و حسابداري واحد، مبتني بر سامانه جامع مالي شهرداري تهران، علاوه بر خزانه واحد به‌منظور اشراف مديريت شهري بر جريان نقدينگي و ساير منابع شهرداري، تمامي اركان و اجزاي شهرداري تهران، تا حداكثر هشت ماه پس از ابلاغ برنامه
تبصره: شهرداري در بودجه ساليانه، موضوع بازپرداخت بدهي را به شوراي اسلامي شهر تهران ارايه نمايد.
بخش 18: شهرداري تهران موظف است در راستاي عارضه‌سنجي پروژه‌هاي شهري، بهبود روند بودجه‌ريزي مشاركتي، كاهش دعاوي حقوقي نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 133- تهيه و تدوين پيوست‌هاي اجتماعي و فرهنگي، زيست‌محيطي، فني و اقتصادي و پدافند غيرعامل و مديريت بحران در پروژه‌هاي مديريت شهري به منظور پيامدسنجي، آينده‌پژوهي و ارزيابي اثرات آن در طول سال‌هاي برنامه
حكم 134- توسعه و بهره‌برداري از سامانه بودجه‌ريزي مشاركتي و دخيل نمودن مطالبات، ترجيحات و خواسته‌هاي مردم در تدوين برنامه و بودجه ساليانه شهرداري و افزايش سهم اعتبارات برنامه‌هاي محله‌محور در طول سال‌هاي برنامه
حكم 135- ارائه برنامه به منظور كاهش تعداد دعاوي حقوقي، كيفري و ديواني در مراجع قضايي و شبه قضايي براساس آسيب‌شناسي علل ايجاد دعاوي و شكايات به شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر شش ماه پس از ابلاغ برنامه و اجراي آن در طول سال‌هاي برنامه
تبصره 1: بروزرساني تمامي پرونده‌هاي مركز حقوقي، مناطق و سازمان‌ها در سيستم جامع حقوقي، به منظور صيانت از اسناد و مدارك حقوقي شهرداري تهران تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
تبصره 2: انعقاد هرگونه قرارداد با پيمانكاران توسط شهرداري منوط به عضويت پيمانكار در سامانه ثنا
تبصره 3: تنقيح قوانين و مقررات شهري به منظور مقررات‌زدايي، رفع ابهامات و تعارضات و هم‌چنين شناسنامه‌داركردن آيين‌نامه‌ها، بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي معتبر حوزه‌هاي مختلف مأموريتي و ارائه آن براي اصلاح به مراجع ذيربط تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
بخش 19: شهرداري تهران موظف است در حوزه منابع انساني به منظور اميدآفريني، ارتقاي انگيزه، تعلق خاطر سازماني كاركنان و هم‌چنين تأمين هدفمند نيازهاي آنان و بازنشستگان، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 136- كاهش سالانه به طور متوسط چهار درصد نيروي انساني با بكارگيري روش‌هاي مختلف خروج (طبيعي و انگيزشي) و جذب هدفمند به ميزان پنجاه درصد نيروي انساني كاهش‌يافته در سال و براساس شاخص‌هايي از قبيل؛ ارزيابي عملكرد، جوان‌گرايي، شايسته‌گزيني، تعهد و تخصص در طول سال‌هاي برنامه
تبصره: تعداد كاهش و افزايش نيروي انساني هر سال، منوط به پيشنهاد شهرداري در بودجه ساليانه و تصويب شوراي اسلامي شهر تهران مي‌باشد.
حكم 137- بازنگري دستورالعمل انتصابات شهرداري تهران با رعايت آيين نامه استخدامي شهرداري تهران مصوب 1358/08/12 و اصلاحات بعدي آن و با رويكرد اصلاح و بروزرساني طرح طبقه‌بندي مشاغل، ترسيم مسير شغلي و گردش در مشاغل، مديريت استعداد، صلاحيت حرفه‌اي، توسعه توانمندي‌ها و فرصت‌هاي يادگيري كاركنان تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
تبصره 1: اختصاص پست سازماني مناسب به نيروهاي فاقد پست تا حداكثر دو ماه پس از ابلاغ برنامه و هم‌چنين تخصيص پست جايگزين هم‌زمان با تغيير پست و مسئوليت قبلي در طول سال‌هاي برنامه
تبصره 2: استفاده حداكثري از بانوان شاغل در شهرداري و داراي تخصص، شايستگي و توانمندي در پست‌هاي مديريتي
حكم 138- ساماندهي تأمين مسكن كاركنان واجد شرايط شهرداري تهران و شوراي اسلامي شهر تهران با بهره‌گيري از منابع داخلي و ظرفيت‌هاي قانوني، تسهيلات بانكي كم‌بهره، ضابطه‌مندي آن به صورت عادلانه، افزايش خدمات درماني و اعتباربخشي به دفترچه بيمه درمان پرسنل و هم‌چنين اجراي نسخه الكترونيكي در خدمات درماني پرسنل در طول سال‌هاي برنامه
حكم 139- افزايش و هم‌سطح‌سازي حقوق پرسنل شهرداري با كاركنان دولت و تبديل وضعيت كاركنان واجد شرايط شهرداري، سازمان‌ها و شركت‌هاي تابعه براساس قوانين و مقررات مربوطه به استخدام رسمي از طريق وزارت كشور، سازمان امور استخدامي و ساير مراجع قانوني ذيربط تا حداكثر يك سال پس از ابلاغ برنامه
7- برآورد منابع و مصارف برنامه
اين برآورد به نرخ ثابت برمبناي سال پايه 1401 و براساس واحد هزار ميليارد تومان به شرح ذيل تنظيم خواهد گرديده است:
اين برآورد به نرخ ثابت برمبناي سال پايه 1401 و براساس واحد هزار ميليارد تومان به شرح ذيل تنظيم خواهد گرديده است:
8- نظارت و پايش
بخش20: شهرداري تهران موظف است به منظور پايش، ارزيابي و دستيابي به اهداف برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 140- ايجاد سامانه پايش و ارزيابي مستمر برنامه چهارم پيشرفت و تحول شهر تهران از طريق شكل‌گيري دبيرخانه دائمي و ايجاد دسترسي سامانه به اعضاي شوراي اسلامي شهر تهران تا حداكثر سه ماه پس از ابلاغ برنامه
حكم 141- ارائه گزارشات شش‌ماهه از روند پيشرفت احكام برنامه به كميسيون‌هاي شوراي اسلامي شهر تهران و ارائه گزارش ساليانه توسط شهردار تهران در جلسه رسمي شوراي اسلامي شهر تهران و انتشار عمومي
حكم 142- امتيازدهي و رتبه‌بندي عملكرد مديران ستادي، مناطق، سازمان‌ها و شركت‌هاي تابعه شهرداري در زمينه تحقق و اجراي احكام مربوطه و ممانعت از تمديد حكم مديران فاقد امتياز مناسب به صورت ساليانه و ارائه گزارش اجراي اين حكم به شوراي اسلامي شهر تهران
9- اجتماعي‌سازي برنامه
بخش 21: برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران به عنوان ميثاقي مشترك ميان همه اركان ذي‌مدخل در مديريت شهري و چراغ راه و هدايتگر تمامي اقدامات در طول سال‌هاي برنامه و مبناي متقني جهت تدوين برنامه و بودجه ساليانه بوده و تحقق آن منوط به ايجاد فهم و عزم مشترك از بالاترين تا پايين‌ترين سطوح سازماني در ميان مديران و پرسنل بوده و در اين راستا شهرداري تهران موظف است به منظور اجتماعي‌سازي برنامه، نسبت به اجراي احكام ذيل اقدام نمايد:
حكم 143- برگزاري جلسات و همايش‌هاي تبييني و آموزشي تخصصي در هر عرصه موضوعي براي مديران و پرسنل ذيربط تا حداكثر سه ماه پس از ابلاغ برنامه و برگزاري آزمون اشراف لازم مديران به احكام برنامه چهارساله و كسب امتياز مناسب قبل از انتصابات مديران در طول سال‌هاي برنامه
حكم 144- تدوين پيوست رسانه‌اي، اطلاع‌رساني و تبليغاتي تا حداكثر دو ماه پس از ابلاغ برنامه و منطبق بر آن، توليد آثار مصور، گويا و قابل فهم عمومي در خصوص رويكردها و احكام برنامه و انتشار آن در رسانه‌ها و ظرفيت‌هاي اطلاع‌رساني شهري به منظور ايجاد هم‌گرايي مديران، پرسنل و آگاهي‌بخشي شهروندان، كنشگران فعال شهري و اصحاب رسانه و استمرار اين گونه اقدامات به صورت پيوسته تا پايان برنامه
پانوشت‌ها:
[1] پايانه‌هايي كه از تجمع چند مد حمل و نقلي تشكيل شده و شهروند قابليت انتخاب چند سيستم حمل و نقلي را در آن دارد.
[2] حمل و نقل ريلي سبك
[3] بوم‌شناسي
[4] به محله‌اي اطلاق مي‌شود كه شاخص‌هاي بازآفريني شهري از جمله سرانه‌هاي شهري در آن تأمين گرديده و الهام‌گرفته از هويت و معماري ايراني اسلامي باشد.
[5] شامل اشخاص، تشكل‌ها و مجموعه‌هاي خودجوش انقلابي به ويژه جوانان بوده كه به عنوان زنجيره مياني اتصال مردم و حاكميت، به صورت داوطلبانه در حل مشكلات كشور مشاركت مي‌نمايند.
[6] فرآيند تبديل دارايي‌هاي فيزيكي و غير فيزيكي به بلوك‌هاي كوچكترشده ديجيتال
[7] زنجيره‌اي از بلوك‌هايي كه اطلاعات خاصي را در خودش نگهداري مي‌كند و از طريق ارزهاي ديجيتال رمزنگاري‌شده كه مشتمل بر پايگاه داده با قابليت انتقال به ديگري است.