طراحی جامع روشنایی و نورپردازی فضاهای شهر تهران

مقدمه:
نظر به اهميت ارتقاي كيفيت سيما و منظر شهري تهران به‌عنوان پايتخت نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران و لزوم ساماندهي وضعيت نورپردازي سطح شهر و جلوگيري از آلودگي‌هاي نوري و بصري و در اجراي مصوبه «الزام شهرداري تهران به تهيه و ارائه طرح جامع روشنايي و نورپردازي فضاهاي شهر تهران» - ابلاغي به شماره 160/1197/16639 به تاريخ 87/10/12 و هم‌چنين بندهاي (ج) و (چ) ذيل ماده 94 «برنامه عملياتي پنج‌ساله دوم شهرداري تهران 97-1393» - ابلاغي به شماره 160/1882/4938 به تاريخ 93/2/31 شوراي اسلامي شهر تهران، شهرداري تهران مكلف است ضمن يكپارچه‌سازي ضوابط و دستورالعمل‌هاي مربوط به نورپردازي نماي بيروني اماكن و ابنيه شهري اعم از عمومي و خصوصي، در خصوص طرح‌ها و پروژه‌هاي نورپردازي شهري بر اساس مقررات اين مصوبه اقدام نمايد.

ماده يكم (1) – تعاريف:
عبارت‌هاي بكار رفته در اين مصوبه در معاني مشروح ذيل استفاده مي‌شود:

1- روشنايي: تأمين نور فضا و محل جهت رؤيت، خوانايي و هدايت مي‌باشد، كه با نصب منابع نوري در معابر عمومي شهر كمك به سهولت تردد شهروندان (سواره و پياده) در شهر كمك مي‌نمايد.

2- نورپردازي: استفاده از قابليت نور به‌ منظور تزئين فضاهاي عمومي شهري و عناصر الحاقي به آن از قبيل مبلمان شهري، نقاشي ديواري، نماها، جداره و احجام هنري كه مشتمل بر دو بخش نورپردازي مناسبتي يا موقت كه در اعياد و مناسبت‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد و نورپردازي دائم كه با نصب منابع نوري به‌ صورت ثابت فضاهاي شهري از نظر زيبايي بصري نورپردازي مي‌شود.

3- بناهاي ارزشمند تاريخي: به كليه بناها و نمادهاي شهري، بناهاي تاريخي و واجد ارزش معماري ثبت‌ شده توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور يا تأييد شده به‌ عنوان ميراث معنوي اطلاق مي‌شود.

4- فضاهاي عمومي شهري: تمام بخش‌هاي بافت شهري كه عموم مردم به‌ صورت عادي به آن دسترسي فيزيكي دارند و در جهت منافع عمومي تأمين و اداره مي‌شوند. از قبيل پارك‌ها، ميادين و خيابان‌ها.

5- بناهاي واجد ارزش شهري و شاخص: به كليه بناها و نمادهاي شهري كه داراي يكي از ويژگي‌هاي زير باشد اطلاق مي‌شود:
- به لحاظ عملكردي تا ساعاتي از شب مورد استفاده شهروندان قرار مي‌گيرد.
- به‌ عنوان يك اثر هنري و معماري داراي سبك خاص است.
- به لحاظ موقعيت به‌عنوان نشانه شهري و محلي به كار مي‌رود.
- تمامي بناها و ساختمان‌هاي ساخته‌ شده و يا در حال احداث داراي 9 طبقه و بيشتر

ماده دوم (2) - مديريت، نظارت و هماهنگي:
به‌ منظور ايجاد مديريت متمركز و تدوين ضوابط مربوط به "نورپردازي و روشنايي شهري" و تعيين و تبيين امور راهبردي و ارائه راهكارهاي مناسب و متناسب با ويژگي‌هاي شهر تهران و با لحاظ نمودن اهداف پيش‌بيني‌ شده در قوانين و مقررات و سياست‌ها و طرح‌هاي جامع شهري، سازمان زيباسازي شهر تهران به‌ عنوان مرجع مديريت، هماهنگي و نظارت بر امر نورپردازي شهر تهران تعيين مي‌شود. هرچند تأمين روشنايي و نورپردازي مكمل يكديگر مي‌باشند، ليكن مأموريت سازمان زيباسازي متوجه نورپردازي شهري است.
طرح‌هاي مربوط به حوزه روشنايي با همكاري و هماهنگي سازمان برق منطقه‌اي و سازمان زيباسازي شهر تهران در تهيه نقشه و برنامه جامع عملياتي منظر شبانه شهر تهران اعمال مي‌شود.

ماده سوم (3) - چشم‌انداز، اهداف و مأموريت‌ها:
چشم‌انداز: تهران جهان شهري است برخوردار از معماري شبانه و نورپردازي سرآمد در سطح منطقه مبتني بر هويت اصيل ايراني و اسلامي، زيبا و هماهنگ با اصول بهره‌وري در مصرف انرژي.
اهداف و مأموريت‌ها: كليه اقدامات و فعاليت‌هاي مربوط به مديريت نورپردازي شهري، در راستاي تحقق اهداف ذيل خواهد بود:

الف: ارتقاء كيفيت فضاهاي عمومي شهري

ب: زيبايي، آرامش، شادابي، طراوت، احياء و پويايي شبانه شهر و افزايش بازدهي عملكردي و فعاليت شهر.

ج: بازنمايي هويت فضاهاي شهري

د: تأمين امنيت شهروندان

هـ: هماهنگي در نورپردازي شهري و ممانعت از آلودگي نوري

و: مهندسي بهينه منابع برق، اصلاح الگوي مصرف انرژي و طراحي نورپردازي انرژي كارا

ماده چهارم (4) - وظايف و اختيارات:
سازمان زيباسازي شهر تهران مكلف است با همكاري نهادهاي مربوط "طرح جامع نورپردازي شهر تهران" را تهيه و در جهت نيل به اهداف پيش‌بيني شده در ماده (3) و تحقق اجراي آن، اقدامات ذيل را معمول دارد.

الف: تهيه "نقشه جامع نورپردازي شهر تهران" به همراه چارچوب‌ها، ضوابط و معيارهاي كلي نورپردازي شهري جهت هماهنگي در اجراي طرح‌هاي مختلف در سطح شهر ظرف مدت شش (6) ماه از تاريخ لازم‌الاجرا شدن اين مصوبه.

ب: تهيه "طرح تفصيلي نورپردازي شهر تهران" و شناسايي، طبقه‌بندي و تعيين الويت‌ها در ميان فضاهاي شهري جهت انجام طرح‌هاي نورپردازي شهري ظرف مدت شش (6) ماه پس از تهيه و تأييد نقشه جامع نورپردازي.

ج: تهيه و ابلاغ دستورالعمل‌هاي اداري و فني مربوط به روند و شيوه‌هاي اجرايي نورپردازي و روشنايي شامل مراحل مختلف از مطالعات و ارائه طرح تا اجرا، تأييد و نظارت بر تأمين و نگهداري پروژه‌ها ظرف مدت دو (2) ماه پس از تهيه اسناد بالادست (طرح جامع) به كميته‌هاي نما و منظر شهري مناطق 22گانه شهرداري تهران.

د: بررسي و تصويب طرح‌هاي نورپردازي شهري (اعم از دائم يا موقت) كه توسط سازمان زيباسازي در سطح شهر تهران اجرا مي‌شود.

هـ: انعقاد قرارداد با اشخاص حقيقي و حقوقي جهت واگذاري جزئي و كلي مطالعات، طراحي، اجرا و تأمين و نگهداري پروژه‌هاي نورپردازي شهري.

و: بررسي و تصويب طرح‌هاي نورپردازي (اعم از دائم يا موقت) در فضاهاي عمومي شهري موضوع بند (4) ماده يكم (1) اين مصوبه.

تبصره يكم (1):
كليه طرح‌هاي مطالعاتي موضوع بندهاي (الف) و (ب) متناسب با اسناد بالادست از جمله برنامه راهبردي طراحي شهري و مديريت منظر شهري تهران و برنامه عملياتي جامع منظر شبانه شهر تهران بندهاي (پ) و (چ) ذيل ماده (94) برنامه عملياتي پنج‌ساله دوم شهرداري تهران صورت مي‌گيرند

تبصره دوم (2):
شهرداران مناطق 22گانه (كميته‌هاي نما و منظر شهري) موظف‌اند پس از ابلاغ دستورالعمل‌ها (موضوع بند (ج)) نسبت به اجراي آن و تدوين و اعمال ضوابط تنبيهي و تشويقي در جهت اجراي بهتر اين مصوبه اقدام نمايند

ماده پنجم (5) - كميته فني نورپردازي شهري:
با عنايت به‌ ضرورت سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي، هدايت و نظارت بر طرح‌ها و پروژه‌هاي نورپردازي "كميته فني نورپردازي شهري" با تركيب ذيل تشكيل مي‌شود:

1 – مديرعامل سازمان زيباسازي و يا نماينده تام‌الاختيار ايشان (دبير كميته)

2- شش نفر از متخصصين و صاحب‌نظران مرتبط با موضوع نورپردازي به ترتيب با تخصص‌هاي:
معماري، طراحي شهري، بهداشت محيط، بهداشت روان، برق و سيستم‌هاي روشنايي و فلسفه هنر (با مدرك كارشناسي ارشد يا دكتري)

3- مديركل معماري و ساختمان از معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران

4- دو نفر كارشناس متخصص به‌ عنوان نمايندگان شوراي اسلامي شهر تهران به انتخاب كميسيون‌هاي معماري و شهرسازي (با تخصص در رشته معماري يا طراحي شهري و نورپردازي) و سلامت، محيط‌ زيست و خدمات شهري (با تخصص بهداشت محيط) به تأييد شوراي اسلامي شهر تهران.

تبصره:
معاونين شهردار تهران و ساير افراد متناسب با موضوع به جلسات كميته فني نورپردازي دعوت مي‌شوند "كميته فني نورپردازي شهري" موظف است به نمايندگي از شهرداري تهران و شوراي اسلامي شهر تهران بر فرآيند سفارش و مراحل اجراي طرح جامع نورپردازي شهر تهران و ساير وظايف و اختيارات مندرج در ماده (4) اين مصوبه مبتني بر اهداف ذكر شده در ماده (3) نظارت نمايد.

ماده ششم (6) - مشخصات طرح جامع:
طرح جامع نورپردازي شهر تهران مي‌بايست پاسخگوي چشم‌انداز، اهداف و مأموريت‌هاي مندرج در ماده سوم (3) اين مصوبه باشد. هم‌چنين فرايند و مكانيزم صدور مجوز و برنامه اجرايي لازم براي كليه اشخاص حقيقي يا حقوقي متقاضي ارائه و انجام طرح‌ها و پروژه‌هاي نورپردازي مكان‌هاي مندرج در ماده يكم (1) اعم از دائم يا موقت را مشخص نمايد.

تبصره:
سازمان زيباسازي شهر تهران موظف است تا تصويب طرح جامع ظرف مدت يك (1) ماه از لازم‌الاجرا شدن اين مصوبه، دستورالعمل اوليه بررسي طرح‌هاي نورپردازي را تهيه و به شهرداران مناطق 22 گانه (كميته‌هاي نما و منظر شهري مناطق) ابلاغ نمايد.

ماده هفتم (7) - نحوه ارائه طرح‌ها و انجام پروژه‌هاي نورپردازي شهري قبل از تصويب طرح جامع:
تا قبل از تصويب طرح جامع و تفصيلي نورپردازي شهر تهران، كليه طرح‌هاي نورپردازي فضاهاي عمومي و ساختمان‌هاي واجد ارزش شهري و شاخص، مذكور در ماده يكم (1) توسط "كميته فني نورپردازي شهري" مورد بررسي قرار مي‌گيرد. ساير اشخاص حقيقي و حقوقي متقاضي نورپردازي موظفند قبل از هر اقدام تقاضاي كتبي خود را به همراه مدارك ذيل به "كميته‌هاي نما و منظر شهري مناطق 22 گانه شهر تهران" ارائه نمايند.

1- نقشه مسطحاتي مكان با مقياس مناسب و جانمايي چراغ‌هاي پيشنهادي

2- اعمال مشخصات فني چراغ‌ها و منابع نوري

3- نقشه نماي مورد نظر و تصاوير مدل نورپردازي

4- در صورتي‌كه محل مورد تقاضا واجد ارزش تاريخي باشد، اخذ موافقت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان تهران نيز ضروري مي‌باشد.

تبصره:
كميته فني نورپردازي شهري و كميته‌هاي نما و منظر شهري مناطق موظفند حداكثر ظرف مدت دو (2) هفته نسبت به بررسي و اعلام نظر مبتني بر دستورالعمل اجرايي جهت صدور مجوز اقدام نمايند.

ماده هشتم (8) - صدور مجوز بهره‌برداري:
مناطق 22گانه شهرداري (كميته‌هاي نما و منظر شهري) پس از اجراي طرح توسط متقاضي نسبت به تطبيق آن با طرح مصوب اقدام و در صورت عدم مغايرت و رعايت ضوابط و دستورالعمل‌هاي مربوط، حداكثر ظرف مدت يك هفته نسبت به صدور مجوز بهره‌برداري اقدام خواهند نمود. در خصوص طرح‌هايي كه توسط سازمان زيباسازي بررسي و تأييد مي‌شود پس از تأييد اجراي صحيح آن بر اساس طرح مصوب توسط سازمان زيباسازي، صدور مجوز بهره‌برداري بر عهده منطقه مي‌باشد.

تبصره:
براي كليه ساختمان‌هاي مشمول طرح‌هاي جامع و تفصيلي نورپردازي شهر تهران صدور گواهي پايان‌ كار نهايي ساختمان منوط به اخذ مجوز بهره‌برداري و تأييديه اتمام پروژه نورپردازي آن ساختمان مي‌باشد. شهرداري تهران مكلف است نسبت به شناسايي ساختمان‌هاي ساخته‌ شده كه بدون صدور مجوز از سوي مناطق اقدام به نورپردازي مي‌نمايند، اقدام و ضوابط تنبيهي را اعمال نمايد.

ماده نهم (9):
از تاريخ لازم‌الاجرا شدن اين مصوبه، كليه مصوبات و دستورالعمل‌هاي مغاير با آن لغو و بلااثر مي‌شود.