سند سياست‌هاي حاكم بر تدوين برنامه و بودجه سال 1401 شهرداري تهران

ماده‌واحده:
در راستاي اجراي قانون اساسي، سياست‌هاي كلي نظام ابلاغي مقام معظم رهبري ^{(مدظله العالي)}، بيانيه گام دوم انقلاب، بخشنامه ابلاغي برنامه و بودجه سال 1401 كل كشور، برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران و تحقق "تهران، كلان‌شهر الگوي جهان اسلام"، شهرداري تهران مكلف است با درنظر گرفتن شرايط اقتصادي كشور، رعايت صرفه‌جويي‌هاي لازم و مديريت بهينه منابع، لايحه بودجه سال 1401 را مطابق با مفاد اين سند، براساس قانون، حداكثر تا سي‌ام دي ماه سال 1400 جهت بررسي و تصويب به شوراي اسلامي شهر تهران ارائه نمايد.

الف - چارچوب معرفتي و مباني نظري حاكم بر حكمراني شهري
خداوند حكيم، انسان را در اين جهان هستي به مثابه خليفه الهي قرار داد و برگرفته از صفات وجودي خويش، ساختار وجودي انسان را به گونه‌اي متعالي خلق نمود تا او بتواند با توسعه ظرفيت‌هاي وجودي و زمينه‌هاي فطري خويش با تنظيم مناسبات خود با انسان‌ها و با طبيعتي كه در آن زيست مي‌كند مسير رشد و تكامل را تا نزديك‌ترين نقطه تقرب به خالق هستي و كمال مطلق طي نمايد. در اين چارچوب فكري، هدف و غايت مدنظر، افزون كردن منفعت و لذت‌جويي نيست، بلكه تحقق رشد و صيرورت انسان‌ها در عرصه فردي و هم‌چنين تكامل و پيشرفت جامعه انساني موضوعيت‌ مي‌يابد. براساس چنين ديدگاهي، شهر به مثابه زيست بومي است كه بتواند زمينه‌هاي رشد و تكامل فردي و هم‌چنين تعالي و پيشرفت جمعي را محقق نمايد. بديهي است براي طي چنين مسيري مي‌بايست شهر هم از حيث كالبد و هم از حيث بسترهاي معنوي و فرهنگي، شرايط لازم را مهيا نمايد.

ب - اهداف حاكم بر برنامه و بودجه سال 1401
اهداف سلسله‌مراتب تكاملي ذيل، با به‌كارگيري ظرفيت‌هاي برهم‌افزاي علم و دانش بشري مبتني بر اصول و آموزه‌هاي ديني، جهت رشد و تعالي انسان‌ها و تحقق تحول و پيشرفت اجتماعي در بستر شهر تعيين مي‌گردد:

1- ارتقاء زيست‌پذيري در شهر تهران؛ ارتقاء زيست‌پذيري و كيفيت زندگي به عنوان ضرورت و پيش‌نياز هرگونه برنامه‌ريزي در جهت رشد و تعالي

2- ايجاد آرامش در شهر؛ امكان‌پذيري شكوفايي استعدادها و ظرفيت‌هاي جمعي انسان‌ها به‌منظور تحول و پيشرفت اجتماعي در بستر شهري آرام، مأمن خانواده و كم‌مخاطره

3- ارتقاء مشاركت اجتماعي؛ تحقق رشد و پيشرفت اجتماعي پايدار، منوط به دخيل شدن انسان‌ها در فرآيند رشد، احساس مسئوليت جمعي و مشاركت فراگير شهروندان

4- عدالت اجتماعي؛ دستيابي به عدالت به عنوان دال مركزي و ارزش محوري در جهت تعالي، پيشرفت اجتماعي و پاسداشت حقوق عمومي در چارچوب معرفتي حكمراني اسلامي

5- رشد و تعالي شهروندان؛ دستيابي به رشد و تعالي شهروندان با ايجاد شرايط زيست مناسب، مشاركت فراگير آن‌ها، حركت در مسير تحقق عدالت و ايجاد فرصت رشد و تعالي شهروندان

6- تحقق شهري پيشرفته با اصالت و هويت ايراني اسلامي؛ بروزرساني و تحقق تمدن ايراني اسلامي و تحقق شهري پيشرفته و پيشران [1] و الهام‌بخش در جهان اسلام

ج - رويكردهاي حاكم بر برنامه و بودجه سال 1401 شهرداري تهران

1- ايجاد فرصت رشد برابر:‌
نگرش ويژه در تعريف پروژه‌ها و تخصيص منابع براي بهبود و ارتقاء سرانه‌هاي شهري به‌ويژه در مناطق كم‌برخوردار و دسترسي‌پذيري امكانات و خدمات شهري براي افراد داراي معلوليت، جانبازان، سالمندان، كودكان و ساير اقشار توان‌خواه

2- حفظ كرامت انساني و افزايش نشاط و سرزندگي شهروندان:‌
ارائه بي‌منت خدمات، تسهيل فرآيندهاي اداري در ارائه خدمات و هم‌چنين ايجاد بسترها و زمينه‌هاي مناسب در جهت توليد اميد، انگيزه و افزايش نشاط و سرزندگي شهروندان

3- تقويت فرهنگ جهادي و بازآفريني اعتماد عمومي:
توجه به روحيه و عزم جهادي در رويه‌هاي مديريتي و پيشبرد امور اجرايي و هم‌چنين افزايش اعتماد عمومي شهروندان، پيمانكاران، سرمايه‌گذاران بخش خصوصي و ساير ذينفعان به مديريت شهري

4- حكمراني مشاركتي:
ايجاد بسترهاي مناسب جهت مشاركت حداكثري شهروندان، اركان و ذينفعان در اداره شهر و دخيل نمودن مستقيم شهروندان در تصميم‌گيري‌ها از طريق روش‌هايي مانند ايجاد و استقرار سامانه جمع سپاري [2]

5- هوشمندسازي و شفافيت:
حركت به سمت تحقق شهر هوشمند و توسعه هوشمندسازي در ارائه خدمات و ايجاد نظام مديريت يكپارچه و هماهنگ شهري، ايجاد شفافيت، رانت‌زدايي و برقراري عدالت اطلاعاتي و فرصت‌هاي برابر

6- حاكميت قانون، نظم و رفع تعارض منافع:
برقراري نظم و حاكميت قانون، نگرش سيستمي در مقابله با فساد و پيشگيري از آن و ايجاد مكانيزم‌هاي واكنش سريع از طريق توجه به رويكرد بازرس - شهروند و هم‌چنين توجه به عارضه تعارض منافع در نظام تصميم‌گيري و مديريت شهري

7- ارتقاء كيفيت كالبد و زيرساخت‌هاي شهري:
توجه به مولفه‌هاي معماري ايراني اسلامي، توسعه كيفي و كمي حمل‌ونقل عمومي، ارتقاء ايمني، ارتقاء كيفيت‌ نگهداشت و زيرساخت‌هاي تنظيف عمومي شهر، توسعه و بهبود معابر، ساماندهي آب‌هاي سطحي، نوسازي بافت فرسوده و افزايش تاب‌آوري شهر در برابر انواع حوادث غيرمترقبه طبيعي و بهبود كيفيت زندگي در شهر

8- توانمندسازي و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي:
توجه به چرخه كامل توانمندسازي اقشار آسيب‌ديده اجتماعي، ارتقاء سطح سلامت، بهداشت‌ روان و تندرستي شهروندان

9- ارتقاء فرهنگ رفتاري و حس تعلق‌خاطر به شهر:
هدفمندسازي آموزش‌هاي شهروندي در راستاي بهبود رفتار شهرنشيني و توجه به تكنيك‌هاي نوين سياست‌گذاري مانند؛ سياست‌گذاري رفتاري شناختي [3]، بازيوارسازي [4] و ساير تكنيك‌هاي مناسب

10- ارتقاء نظام مديريت سازمان، منابع انساني و اقتصاد:
ارتقاء منابع انساني،‌ ساختار سازماني، افزايش بهره‌وري،‌ ارتقاء نظام مديريت مالي، استاندارد‌سازي هزينه پروژه‌هاي مشابه و فراگير شهري و به‌كارگيري روش‌هاي اثربخش در نظام برنامه‌ريزي و ارزيابي عملكرد

د - اولويت‌‌هاي مرتبط با مأموريت‌‌هاي شش‌گانه شهرداري تهران
شهرداري تهران موظف است باتوجه به اهداف و رويكردهاي حاكم بر برنامه و بودجه سال 1401 ابلاغي شوراي اسلامي شهر تهران، در تهيه و تدوين بودجه مذكور، اولويت‌هاي زير را در هريك از حوزه‌هاي مأموريتي، پيش‌‌بيني و عملياتي نمايد.

1- اولويت‌هاي مرتبط با مأموريت اجتماعي و فرهنگي

1-1) متناسب‌سازي برنامه‌هاي فرهنگي، هنري، آموزشي و اجتماعي در راستاي ارتقاء فرهنگ رفتاري در زندگي شهرنشيني از قبيل؛ قانون‌مداري، رفتار ترافيكي، صيانت فضاي سبز و مسئوليت جمعي در نگهداشت شهر، مواجهه با مخاطرات شهري، همسايه‌داري، مشتري‌مداري، رعايت حقوق عمومي، پسماند و تفكيك زباله و هم‌چنين طراحي و اجراي برنامه‌ها در راستاي افزايش حس تعلق‌خاطر شهروندان به محله و شهر خويش

2-1) طراحي و اجراي برنامه‌هاي حوزه فرهنگي و اجتماعي با رويكرد خانواده‌محوري و ترويج سبك زندگي ايراني اسلامي

3-1) ساماندهي مشاركت‌هاي اجتماعي با رويكرد مسجدمحوري و دخيل نمودن نيروهاي جهادي در مديريت شهري و هم‌چنين ترويج فرهنگ ايثار، شهادت، آموزه‌هاي قرآني و ارزش‌هاي والاي انقلاب اسلامي در فضاي عمومي شهر

4-1) ايجاد قرارگاه ساماندهي آسيب‌هاي اجتماعي با مشاركت كليه نهادها و سازمان‌هاي ذي‌ربط به‌منظور تكميل چرخه كامل توانمندسازي اقشار آسيب‌ديده اجتماعي شامل؛ شناسايي، رسيدگي‌هاي ابتدايي، آموزش و مهارت‌آفريني، حمايت در جهت ايجاد اشتغال پايدار و كارآفريني آن‌ها و هم‌چنين توجه به گروه‌هاي در معرض آسيب‌هاي اجتماعي

5-1) توجه ويژه به اقتصاد فرهنگ و هنر و ايجاد شبكه حرفه‌اي ارائه خدمات و اكران محصولات فرهنگي و هنري در زيرساخت‌هاي متعدد فرهنگي شهر با هويت و برند يك‌پارچه در جهت افزايش بهره‌وري اقتصادي و اثربخشي فرهنگي

6-1) اجراي طرح‌هاي خلاقانه درخصوص ساماندهي دستفروشان و مشاغل بي‌كانون با رعايت استانداردهاي شهري و مشاركت نهادهاي حمايتي و موسسات خيريه

2- اولويت‌هاي مرتبط با مأموريت حمل‌و‌نقل و ترافيك

1-2) مطلوبيت‌بخشي به حمل‌ونقل عمومي از طريق؛ توسعه كمي، بهسازي كيفي واگن‌هاي مترو، اتوبوس‌هاي شهري، زيرساخت‌هاي حمل‌و‌نقل عمومي و نوسازي ناوگان فرسوده تاكسي به‌منظور افزايش ضريب جابجايي مسافر در شبكه حمل‌و‌نقل عمومي

2-2) به‌روزرساني طرح جامع حمل‌و‌نقل و ترافيك، ايجاد الزامات مطالعات ترافيكي و tod در كليه پروژه‌هاي توسعه شهري و بهره‌گيري از سيستم‌هاي حمل‌و‌نقل تركيبي

3-2) ايجاد نهضت احداث پاركينگ‌هاي محلي، توسعه پاركينگ‌هاي مكانيزه و طبقاتي در محدوده‌هاي تجاري و موردنياز شهري با مشاركت شهرداري و بخش خصوصي

4-2) توسعه حمل‌و‌نقل پاك و توجه به سياست حمل‌و‌نقل انسان‌محور و سياست‌هاي رصد و كاهش آلاينده‌هاي زيست‌محيطي مانند آلودگي‌هاي هوا و صوتي

5-2) اجراي سياست جايگزيني بهره‌برداري از سيستم حمل‌و‌نقل دوچرخه در محلات شهر تهران جايگزين محيط ناايمن شهري به عنوان سيستم مكمل در دسترسي‌پذيري به حمل‌و‌نقل عمومي

6-2) ساماندهي و ارتقاء نظام حمل بار درون‌شهري

7-2) مديريت تقاضاي سفر از طريق هوشمندسازي سيستم‌هاي ارائه خدمات و مكانيزاسيون در بخش‌هاي مرتبط

3- اولويت‌هاي مرتبط با مأموريت شهرسازي و معماري

1-3) توسعه و تكميل زيرساخت‌هاي عمراني در حوزه‌هاي مختلف فرهنگي، اجتماعي، ورزشي به‌ويژه در مناطق كم‌برخوردار، شبكه جمع‌آوري آب‌هاي سطحي، تفرجگاه‌هاي شهري و تكميل شبكه بزرگراهي

2-3) نوسازي، بهسازي و احياء بافت فرسوده و ناپايدار با اولويت مناطق آسيب‌پذير از طريق بسته‌هاي تشويقي و حمايتي، استفاده از زمين‌هاي ذخيره شهري و تعريف پروژه‌هاي محرك توسعه در بافت فرسوده

3-3) بازمهندسي فرآيندها جهت تسهيل و تسريع در صدور مجوزهاي شهرسازي و پيشگيري از تخلفات با به‌كارگيري فناوري و كاهش مراجعات حضوري

4-3) الهام‌گيري از معماري ايراني اسلامي در بناهاي شهري و صيانت از ميراث فرهنگي، تاريخي و هويتي شهر تهران

5-3) بازنگري در ضوابط حاكم بر تخصيص تراكم ساختماني و تعيين خط آسمان

4- اولويت‌هاي مرتبط با مأموريت خدمات شهري و محيط‌زيست

1-4) ارتقاء نظام تنظيف عمومي و نگهداشت پايدار فضاهاي شهري، ارتقاء كيفيت جمع‌آوري و ساماندهي زباله و تعبيه زيرساخت تفكيك زباله از مبدا در محلات

2-4) تكميل كمربند سبز شهر تهران، صيانت از باغات و توسعه بوستان‌ها و فضاي سبز شهري به‌ويژه در مناطق كم‌برخوردار و استفاده از ظرفيت فرهنگ وقف و موسسات خيريه و افزايش‌ فضاي سبز در مقياس محله‌اي

3-4) ارتقاء و بهبود كيفيت محيط‌زيست

4-4) ساماندهي جمع‌آوري آب‌هاي سطحي و ايجاد چرخه بازيافت آب غير شرب جهت مصارف شهري، مديريت بهره‌برداري كنترل‌شده از قنوات، آب‌هاي زيرزميني و هم‌چنين توجه به لايروبي مسيل‌ها

5-4) گسترش خدمات مدرن، مكانيزه و ايمن در حوزه خدمات شهري با استفاده از ظرفيت شركت‌هاي دانش‌بنيان و پلتفرم‌هاي هوشمند

6-4) امكان‌سنجي به‌منظور توسعه آرامستان‌هاي محلي با رعايت استانداردهاي زيست شهري

7-4) ساماندهي سيما و منظر شهري و هم‌چنين اجرا و توسعه سازه‌ها و مبلمان شهري الهام‌بخش مبتني بر هويت ايراني اسلامي

5- اولويت‌هاي مرتبط با مأموريت ايمني و مديريت بحران

1-5) ايجاد ساختار لازم براي مديريت هوشمند و راهبري و پيشگيري از شيوع انواع ويروس‌هاي واگيردار مانند ويروس كرونا و ارتقاء بهداشت و نظام سلامت شهري

2-5) ارتقاء و بهبود تاب‌آوري شهر بر اساس اصول پدافند غيرعامل در مقابله با بحران‌هاي طبيعي و مخاطرات شهري از قبيل؛ زلزله، سيلاب، آتش‌سوزي و ايجاد آمادگي لازم در شهروندان

3-5) توجه به نظام ايمني حوزه حمل‌و‌نقل و ترافيك در عرصه‌هاي مختلف از قبيل؛ ناوگان حمل‌ونقل شهري (اتوبوس، تاكسي، مترو، موتور و دوچرخه)، توسعه سيستم‌هاي كنترلي و دوربين‌هاي نظارتي شهر، مناسب‌سازي معابر و پياده‌راه‌ها براي افراد خاص

4-5) بروزرساني كمي و كيفي تجهيزات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري مديريت بحران و ايمني شهر تهران به‌ويژه در حوزه آتش‌نشاني و فناوري‌هاي نوين امداد هوايي

5-5) ايمن‌بخشي فضاهاي بي‌دفاع شهري، پروژه‌هاي ناايمن رهاشده، تامين پوشش روشنايي معابر و بوستان‌ها، ايمن‌سازي پل‌هاي سواره و عابر پياده، سازه‌هاي شهري، پيشگيري و رفع خطر از ساختمان‌هاي خطرآفرين و پيشگيري از مخاطرات فرونشست زمين

6-5) كمك به تكميل زيرساخت‌هاي انتظامي و تامين امنيت در شهر تهران به‌ويژه توسعه كلانتري‌ها

6- اولويت ‌هاي مرتبط با ارتقاء نظام مديريت سازمان، اقتصاد شهري و هوشمندسازي

1-6) توجه به اقتصاد مقاومتي، صرفه‌جوئي در كليه هزينه‌ها ، كاهش هزينه‌هاي جاري و كاهش بهاي تمام‌شده پروژه‌ها

2-6) پيش‌بيني اعتبارات موردنياز براي اتمام پروژه‌هاي نيمه‌تمام و توجه به پروژه‌هاي كوچك‌مقياس محلي

3-6) هوشمندسازي و ايجاد شفافيت با حفظ درگاه واحد به منظور حفظ كرامت انساني، پيشگيري از تخلفات، افزايش كارائي و اثربخشي در ارائه خدمات

4-6) توانمندسازي نيروهاي انساني و حفظ شأن و ارتقاء مسائل رفاهي و منزلت اجتماعي كاركنان

5-6) توجه به سياست برون‌سپاري و تسهيل و تقويت مشاركت و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي، بنگاه‌هاي اقتصادي نهادهاي حاكميتي و توسعه پروژه‌هاي مشاركتي مبتني بر خلاء‌هاي شهري و هم‌چنين تعيين و تكليف پروژه‌هاي مشاركتي آغازشده

6-6) بهبود نظام مديريت و ساماندهي املاك شهرداري تهران و مولدسازي دارايي‌ها

7-6) توسعه درآمدهاي پايدار و به‌كارگيري روش‌هاي نوين تامين مالي از قبيل؛ ورود در بازار سرمايه،‌ فروش بخشي از سهام شركت‌هاي فاقد اولويت، ايجاد صندوق پروژه و كنسرسيوم‌هاي مالي، تامين مالي جمعي [5]

8-6) ايجاد سيستم‌هاي هوشمند اعلام و وصول بدهي‌ها و انواع عوارض‌هاي متعلقه شهروندي

9-6) ايجاد سامانه جمع‌سپاري و دخيل نمودن مستقيم شهروندان در؛ سياست‌گذاري، دستوركارگذاري موضوعات كلان شهري و احصاء نظام مسائل محلات، برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي مشاركتي، پايش اثربخشي پروژه‌ها و تصميمات شهري، سنجش عملكرد مديران شهري از منظر شهروندان و موثر واقع‌شدن نظرات ثبت‌شده در نظام انتصابات مديران شهرداري تهران

هـ . الزامات و مستندات
باتوجه به رويكرد دوره ششم مديريت شهري در زمينه افزايش مشاركت اجتماعي، توجه به سرمايه انساني، بهره‌گيري از فناوري و استفاده بهينه از منابع، صرفه‌جويي در هزينه‌ها و كاهش تصدي‌ها، رعايت الزامات زير در تدوين برنامه و بودجه سال 1401 توسط شهرداري تهران ضروري است:

1- گزارش انطباق برنامه و بودجه پيشنهادي با برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران

2- پيش‌بيني منابع درآمدي سال 1401 و گزارش وصول رديف‌هاي درآمدي سال 1400

3- پيش‌بيني هزينه‌هاي جاري براساس قوانين و مقررات موضوعه

4- پيش‌بيني هزينه‌هاي نگهداشت شهر با ارائه مستندات مربوطه

5- گزارش اصل، سود و جرائم بدهي به بانك‌ها و اوراق مشاركت به تفكيك معوقات و بدهي‌هاي سررسيدنشده با ذكر موعد سررسيد

6- پيش‌بيني بازپرداخت تعهدات و بدهي‌هاي شهرداري تهران، سازمان‌ها و شركت‌هاي تابعه (بانك‌ها، اشخاص حقيقي و حقوقي و نهادها)

7- ارائه فهرست و بودجه پروژه‌هاي مشاركتي و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و نهادهاي حاكميتي در پروژه‌هاي شهري

8- ارائه گزارش عملكرد 9 ماهه بودجه سال 1400 شهرداري تهران به همراه مستندات و دلايل ماموريت‌هاي انجام‌نشده

9- ارائه تفكيكي برنامه و بودجه شركت‌ها، موسسات، سازمان‌ها، مناطق و واحدهاي ستادي شهرداري تهران

10- ارائه منابع در لايحه بودجه سال 1401 شامل؛ درآمدها، واگذاري دارائي‌هاي مالي و سرمايه‌اي

11- ارائه مصارف در لايحه بودجه سال 1401:

الف) اعتبارات هزينه‌اي، تملك دارائي‌هاي سرمايه‌اي و مالي

ب) به تفكيك ماموريت، برنامه، خدمت، طرح، پروژه

ج) به تفكيك واحدها مشتمل بر حقوق و دستمزد، اعتبارات هزينه‌اي، اعتبارات تملك دارائي‌هاي سرمايه‌اي و مالي.

--------------------------------------------------------------

1- شهر پيشران:‌ شهري كه از حيث تاب‌آوري ، اقتصاد خودمتكي و از حيث ساير عوامل، كاركردها و ساختارها، قابليت بازتوليد اقتضائي و به‌روز‌رساني دارد.
(driving forces of urban growth and development)

2- crowdsourcing جمع‌سپاري : روشي نوين در سياست‌گذاري و حل مسئله متكي بر خرد و دانش جمعي و مشاركت داوطلبانه انبوهي از افراد در ارائه ايده است كه معمولاْ در بستر سامانه‌هاي مجازي و با رويكرد پائين به بالا bottom up در شناسايي و يا حل مسئله بكار گرفته مي‌شود.

3- behavioral policy سياست‌گذاري رفتاري: تكنيكي نوين در جهت ايجاد تغيير رفتار مبتني بر استفاده از ضمير ناخودآگاه، نيمه‌آگاهانه و ميانبرهاي ذهني مخاطبين سياست‌گذار و بهره‌گيري از ايجاد سوگيري‌هاي ذهني و شناختي و هدايت غيرمستقيم به سمت اهداف مطلوب و پنهان سياست‌گذار

4- gameification بازي‌وارسازي: ابزاري به منظور تغيير رفتار با هنر ايجاد يك بازي و سرگرم كردن و درگير كردن مخاطبين سياست‌گذار در آن زمين بازي و هدايت غيرمستقيم آن‌ها به گزاره‌هاي مطلوب سياست‌گذار

5 - crowdfunding تامين مالي جمعي: تامين مالي از طريق جذب سرمايه‌هاي خرد شهروندان و مشاركت جمع انبوهي در يك پروژه با منافع و بهره‌برداري مشترك