شيوه‌نامه بازنگري در طرح جامع شهر تهران

شيوه‌نامه بازنگري در طرح جامع شهر تهران

مقدمه:

براساس بند 34 ماده 80 قانون تشكيلات، وظايف و انتخابات شوراهاي اسلامي كشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375/3/1 و اصلاحات بعدي مبني بر بررسي و تأييد طرح‌هاي هادي و جامع شهرسازي و تفصيلي و حريم و محدوده قانوني شهرها، وظايف ذاتي نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران منطبق بر بند 4-4-8 سند طرح جامع شهر تهران مصوب شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران 1386 مبني بر بازبيني طرح جامع در دوره‌هاي 5ساله و تبصره چهارم مصوبه 160/3072/26001 () مورخ 1401/12/21 شوراي اسلامي شهر تهران با عنوان «تأييد ساختار و تشكيلات نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران» مبني بر ارائه برنامه بازبيني طرح جامع شهر تهران در سال 1402؛ به منظور روزآمد شدن طرح و در جهت انطباق با اسناد بالادستي از جمله "سند ملي شهرسازي و معماري اسلامي - ايراني" مصوب 1403/03/29 شوراي عالي انقلاب فرهنگي (به‌خصوص هدف شماره 3 دستيابي به طرح‌ها و برنامه‌هاي متناسب به اصول شهرسازي و معماري اسلامي - ايراني)، اين شيوه‌نامه براساس حكم شماره هشتاد (80) «برنامه چهارم تحول و پيشرفت شهر تهران بر مبناي تحقق عدالت شهري (1404-1401)» و با هدف بازنگري در طرح راهبردي -ساختاري توسعه و عمران (جامع) شهر تهران، در فرايندي مشاركتي و پس از بررسي در كارگروه‌هاي متعدد، متشكل از خبرگان دانشگاهي، حرفه­‌مندان و مديران شهري (اعم از نمايندگان وزارت راه و شهرسازي، شهرداري تهران و شوراي اسلامي شهر تهران) در 6 ماده و 5 تبصره تدوين شده است.

ماده يكم (1): تعاريف و اختصارات

الف- نهاد تهران: منظور نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران است.

ب- شيوه‌نامه: منظور شيوه‌­نامه بازنگري طرح جامع شهر تهران است.

پ- طرح جامع: منظور طرح راهبردي - ساختاري توسعه و عمران شهر تهران است.

ت- طرح تفصيلي: منظور طرح تفصيلي يكپارچه شهر تهران است.

ث- شوراي عالي نهاد: منظور شوراي عالي نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران است.

ج- شوراي تخصصي نهاد: منظور شوراي تخصصي نهاد راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران است.

چ- آيين‌نامه ماده 54: منظور آيين‌نامه "چگونگي اجرا و نظارت بر اجراي طرح‌هاي توسعه و عمران" ذيل ماده 54 آيين‌نامه "نحوه بررسي و تصويب طرح‌هاي توسعه و عمران" () مصوب 1400/05/04 شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، است.

ح- سند راهنما: منظور سند چارچوب، راهنما و شرح خدمات تهيه طرح‌هاي جامع شهري با نگرش و روش نوين، مصوب 1400/05/04 شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران است.

خ- كارگروه مشورتي: منظور كارگروه مشورتي بازنگري طرح جامع است كه متشكل از حرفه‌مندان، اساتيد دانشگاه‌ها، شهرداري تهران، شوراي اسلامي شهر تهران، وزارت راه و شهرسازي، گروه‌هاي مردم‌نهاد و اصناف، استانداري تهران، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان تهران است و توسط نهاد تهران تشكيل مي‌شود. اين كارگروه وظيفه ارائه نظرات در تمامي مراحل بازنگري طرح جامع را پيش از ارائه به شوراي تخصصي نهاد را برعهده دارد.

ماده دوم (2): اهداف بازنگري

1. كل­‌نگري و هماهنگي بين­‌بخشي و ارتقاي تعامل سازمان‌ها و نهادهاي مرتبط با طرح جامع (درون‌سازماني - برون‌سازماني)؛

2. شفافيت و برنامه‌­ريزي معقول با نظر به منافع عمومي در مقابل اجتناب از تصميم‌گيري‌هاي مقطعي، (مبتني بر اهداف كوتاه‌مدت و منافع فردي يا گروهي)؛

3. هدايت و كنترل توسعه شهري مبتني بر طرح جامع (بازگشت به برنامه)؛

4. ارتقاي تحقق‌پذيري طرح جامع و طرح‌هاي توسعه شهري مبتني بر آن؛

5. رفع آسيب‌ها و اصلاح طرح جامع.

6. ارتقاي هماهنگي طرح جامع با سياست‌هاي كلي نظام در حوزه‌هاي مرتبط از جمله سند ملي شهرسازي و معماري اسلامي - ايراني

7. ايجاد زيرساخت‌هاي هوشمند مديريت به‌ منظور يكپارچه‌سازي اطلاعات شهري، به‌روزرساني مستمر داده‌ها، بهبود هماهنگي بين‌بخشي و پشتيباني از تصميم‌گيري‌هاي مبتني بر تحليل داده.

ماده سوم (3): اصول هدايت­‌كننده بازنگري

اصول هدايت‌كننده در بازنگري طرح جامع كه زمينه‌­ساز شفافيت و تحقق توسعه در مقابل گسترش صرف در حوزه فضايي - كالبدي مي‌باشد، به شرح زير است:

1. مسأله‌محوري: توجه به آسيب‌شناسي‌هاي انجام شده و نظام مسائل شهر، براساس رابطه علت و معلولي در راستاي گونه‌شناسي مسائل و تجزيه يا تحليل آن‌ها

2. ظرفيت‌محوري: اتكا بر ظرفيت‌ها و منابع توسعه شهر تهران در نظام‌هاي تعريف شده در سند راهنما و اولويت‌بندي زماني - مكاني مسائل، نيازها و ظرفيت‌ها براساس مشاركت و تعامل واقعي با بازيگران، به منظور شناخت وضع موجود و بازنگري در روندهاي گذشته

3. مشاركت‌پذيري: مشاركت و شراكت همه بازيگران در تهيه و اجراي طرح به منظور تقويت حس تعلق به شهر و به تبع آن، تحقق‌پذيري طرح (براساس بند 1-4-1 سند راهنما)

4. ارزش‌گرايي: توجه به اصول شهرسازي و معماري اسلامي - ايراني كه بخش مهمي از سبك زندگي اسلامي - ايراني شهروندان در مسير حصول آرامش معنوي و تحقق حيات طيبه را شكل مي‌دهد و سبب هويت‌مندي، زيبايي و كارآمدي بافت‌هاي شهري است.

5. ايجاد ارتباط معنادار بين سطوح مختلف برنامه‌اي شهر و جلوگيري از موازي‌كاري: ايجاد ارتباط معنادار و تقسيم كار دقيق في‌مابين برنامه‌ها و طرح‌ها در سطوح مختلف با توجه به تعدد سطوح برنامه‌اي در آيين‌نامه چگونگي براساس تدقيق طرح‌هاي مرتبط با شيوه‌نامه در پيوست شماره (1) (در اين راستا به منظور تعيين تكليف طرح‌هاي موضوعي و موضعي مصوب طرح جامع و طرح تفصيلي و طرح‌هاي مصوب شوراي عالي شهرسازي و معماري، كميسيون ماده پنج و شوراي اسلامي شهر تهران بايد بررسي هم‌پوشاني طرح‌ها و اولويت‌بندي براساس نياز شهروندان و بودجه مديريت شهري انجام گيرد و توسط نهاد تهران بر اساس رديف 4 بند ب - 7 سند طرح جامع به شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران جهت تصويب ارسال گردد).

6. زمينه‌گرايي و كل‌نگري: زمينه‌گرايي، مباحث فرهنگي، اجتماعي و زيست‌بوم و ارتباطات انساني را جايگزين بخشي‌نگري و توجه به مباحث شكلي، سبكي و زيبايي‌شناسي نموده است. تأكيد بر ايجاد ارتباط بين نظام‌هاي مختلف شهري و توجه به شهر و برنامه‌ريزي براي آن به شكل يك كل واحد و از طرف ديگر توجه به گسترش روابط محيط - انسان، تأكيد بر بازيابي مكان، تقويت جايگاه ارزش‌هاي انساني در برنامه‌ريزي شهري، اهميت معناي اجتماعي محيط، استفاده از قابليت‌هاي محيطي براي دستيابي به توسعه پايدار در قالب اين اصل پرداخته مي‌شود.

ماده چهارم (4): مراحل بازنگري

نهاد تهران مكلف است براي بازنگري طرح جامع اقدامات زير را انجام دهد:

تبصره يكم (1):

نهاد تهران مي‌بايست فرآيند خريد خدمات مشاور را از طريق فراخوان عمومي و از بين شركت‌هاي داراي صلاحيت گروه شهرسازي با تخصص شهرسازي پايه 1 انجام دهد.

تبصره دوم (2):

نهاد تهران به منظور سرعت بخشيدن به فرايند بررسي، تأييد و تصويب طرح، طرح بازنگري را همزمان و پيش از تأييد در شوراي تخصصي نهاد، به كميته فني شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران و كميسيون‌هاي شوراي اسلامي شهر تهران جهت بررسي و ارائه نظرات ارسال خواهد كرد.

تبصره سوم (3):

شهرداري تهران (مركز مطالعات و برنامه‌ريزي شهر تهران، معاونت شهرسازي و معماري و ...) موظف است جمع‌بندي تمامي مطالعات به‌روز خود را در چارچوب نظام‌هاي نه‌گانه‌ي مندرج در پيوست سوم اين مصوبه در قالب پيشنهاد راهبردي با تمركز بر بايدها و نبايدهاي طرح‌هاي جامع و تفصيلي شهر تهران حداكثر طي مدت 15 روز به نهاد تهران ارائه نمايد.

تبصره چهارم (4):

هر گونه بازنگري در طرح تفصيلي مي‌بايست در هر مقطع زماني مطابق با قوانين و مقررات موجود و در چارچوب طرح بازنگري طرح جامع موضوع اين مصوبه برنامه‌ريزي و اجرا شود.

ماده پنجم (5): بازيگران بازنگري

نهاد تهران مكلف است به منظور استفاده از ظرفيت ذي‌نفعان و ذي‌مدخلان تأثيرگذار و تأثيرپذير در قالب پيوست شماره 3 استفاده نمايد.

ماده ششم (6): ايجاد سامانه برخط راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران

به‌منظور ارتقاي كيفيت فرآيند بازنگري طرح جامع شهر تهران و تسهيل دسترسي به اطلاعات به‌روز و يكپارچه، نهاد تهران مكلف است ظرف مدت 3 ماه از زمان ابلاغ اين شيوه‌نامه، از طريق سازمان فناوري اطلاعات و ارتباطات شهرداري تهران سامانه‌اي برخط براي راهبري و پايش طرح‌هاي توسعه شهري تهران را طراحي و راه‌اندازي نمايد. اين سامانه بايد شامل قابليت‌هاي زير باشد:

1. يكپارچه‌سازي داده‌ها: گردآوري، پردازش و نمايش اطلاعات مرتبط با برنامه‌ريزي شهري از منابع مختلف، ازجمله مطالعات قبلي، داده‌هاي دستگاه‌هاي اجرايي، اطلاعات جمعيتي، زيرساختي و زيست‌محيطي.

2. به‌روزرساني مستمر: فراهم‌سازي سازوكاري براي دريافت و به‌روزرساني پيوسته اطلاعات، با امكان ثبت تغييرات و تحليل روندهاي شهري.

3. داشبورد مديريتي: ايجاد يك داشبورد تحليلي و تعاملي براي تصميم‌گيران و مديران شهري، به‌منظور پايش شاخص‌هاي كليدي و ارزيابي تأثيرات سياست‌هاي بازنگري‌شده.

4. دسترسي عمومي و نظارت تخصصي: امكان ارائه داده‌هاي عمومي براي شفافيت بيشتر و پيش‌بيني سطح دسترسي‌هاي اختصاصي براي كارشناسان (از جمله مشاور بازنگري طرح جامع) و مديران جهت تحليل‌هاي تخصصي.

تبصره: مسئوليت طراحي، استقرار و بهره‌برداري از اين سامانه برعهده نهاد تهران خواهد بود و تمامي دستگاه‌هاي ذي‌مدخل مكلف به همكاري در تأمين و تبادل داده‌هاي مورد نياز هستند.

پيوست شماره 1: ارتباط تدقيق شده برنامه ها و طرح‌هاي توسعه شهري تهران

پيوست شماره 2: مرحله تهيه سند بازنگري طرح جامع

پيوست شماره (3): نقش بازيگران در مراحل بازنگري